عنوان کتاب: طراحی شهری از منظر دفاع غیر عامل

تالیف: دکترسیدجواد هاشمی فشارکی ومهندس امیر شکیبا منش

انتشارات: بوستان حمید ،244صفحه ،-1390

    در این کتاب سعی گردیده است تا با لحاظ نمودن مهم ترین مسائل علمی و عملی مطرح در حوزه شهرسازی و طراحی شهری و تحلیل مسائل مذکور از نگاه دفاع غیر عامل، به راهبردها و روش های صحیحی در جهت کم نمودن میزان آسیب پذیری و تلفات در شهرها دست یافت.   ساختار کلی این کتاب از هشت فصل کلی تشکیل یافته است. در فصل نخست سعی گردیده تا به اجمال مقدماتی در خصوص مفاهیم پایه در دفاع غیر عامل مطرح گردد. تعاریف و مفاهیم کلیدی دفاع غیر عامل، بحث پیرامون اهمیت دفاع غایر عامل، امنیت ملی، و مولفه ها آن، اصول و راهبردهای مطرح در رابطه با دفاع غیر عامل، چشم انداز دفاع غیر عامل در شهر ایمن، راهبردهای دفاع غیرعامل در شهرسازی، نتایج حاصل از پیش بینی مسائل دفاعی در شهرسازی و ... از جمله مهم ترین بحث های مطرح در این فصل می باشند.در فصل دوم، تعاریف و مفاهیم علمی مطرح در حوزه شهرسازی و طراحی شهری مورد بحث قرار گرفته است تا از این طریق پیش زمینه و بستر فکری لازم جهت ورود به مقولات مورد بحث در حوزه «شهری» فراهم گردد. در حقیقت با توجه به جدید بودن عمر رشته شهرسازی و نیز طراحی شهری در جهان (در حدود 50 سال) در این فصل سعی گردیده است تا به اجمال، اصلی ترین مفاهیم و مسائل مطرح در حوزه علم جدید شهرسازی برای مخاطبین این کتاب مطرح گردد. از جمله این مباحث می توان به تعریف قانونی شهر در ایران، نگرشهاي جهاني به تعاريف و مفاهيم شناخت شهر، شبکه شهری، کلان شهرها و مادر شهرها، ویژگی های شهرهای جهان سوم، الزامات و مفاهیم اساسی در طراحی و برنامه ریزی شهری، بحث پیرامون کاربری های شهری، تقسیمات کالبدی شهری، طبقه بندی کاربری های شهری، استاندارهای فضا و مقیاس عملکردی کاربری ها، معیارهای مکان یابی و مطلوبیت در کاربری های شهری، مشخصات مکان یابی کاربری های مسکونی، تجاری، صنعتی ، فراغتی و..، ارزیابی کاربری اراضی شهری، منطقه بندی شهری، تعاریف و مفاهیم منطقه بندی، اهداف، مزیت ها و مقررات منطقه بندی، انواع منطقه بندی ( تراکمی، ارتفاعی، کاربری) و ... اشاره نمود.

     در فصل سوم، به مستندات قانونی مطرح در رابطه با مقوله دفاع غیر  عامل در ایران پرداخته شده است تا کلیه قوانین مقررات و سیاست هایی که به طور مستقیم و یا غیر مستقیم نگاه خود را به مقوله دفاع غیر عامل معطوف نموده اند در چارچوبی منظم، تدوین و یکپارچه گردند. 

در فصل چهارم، سابقه دفاع در ایران قبل و بعد از اسلام به اجمال مورد بررسی قرار گرفته و نکات محرز و مورد توجه در مقوله دفاع غیر عامل از منظر تجارب تاریخی استخراج و استنباط شده است. 

فصل پنجم از این کتاب به اجمال مهمترین اصول، اقدامات، رویکردها و تدابیر این قبیل کشورها و شیوه های آنها در برخورد با مقوله دفاع غیر عامل مطرح گردیده است. از جمله کشورهایی که در این فصل بدان ها پرداخته شده است می توان به آلمان، سوئیس، روسیه (شوروی سابق)، آمریکا و رژیم صهیونیستی اشاره نمود.

    در فصل هفتم موضوع بحث سنجش از راه دور و چگونگی استفاده و بهره برداری از آن در بحث دفاع غیر عامل طرح و مورد بررسی قرار گرفته است.

در فصل ششم از کتاب سعی بر آن است تا با تکیه و تاکید بر فرض یک حمله حقیقی چالش ها و معضلات موجود در شهرها، و نیز روش ها، اقدامات و تمهیدات در خصوص کنترل شرایط و کاهش آسیب پذیری تلفات استخراج و استنباط گردد. تهدید حقیقی برای شهرها در زمان حمله و تهاجم دشمن به سه طریق کلی صورت می پذیرد: 1- بمباران هوایی و استفاده از سلاح های دوربرد 2- تهدیدهای شیمیایی  و میکروبی و 3- اشغال زمینی.

      در بخش اول از این فصل با عنوان « اشکال (فرم های) کلی شهری»، خصوصیات و ویژگی های فرمیک اشکال هندسی اصلی و غالب  مورد استفاده در شهرها ( نظیر دایره، مربع، شش و هشت ضلعی و ... ) مورد بحث و بررسی قرار گرفته است.

       در بخش دوم از این فصل با عنوان «الگوهای کلان شهری و تحلیل ملاحضات دفاع در آنها» ، الگوهای کلان شهری ( از قبیل الگوهای خطی، شعاعی، ارگانیک (طبیعی) و...) نخست به سبب ویژگی های علمی مطرح آنها در حوزه شهرسازی و سپس با نگاه خاص دفاع غیرعامل تحلیل و بررسی شده اند و نقاط قوت و ضعف هریک از الگوهای کلان شهری در این رابطه به روش تحلیلی استخراج گردیده است.

    بخش سوم از این کتاب به مقوله بافت های شهری می پردازد. در حقیقت بافت های شهری در این بخش به مفهوم چگونگی ترکیب و آمیخته شدن تار و پود شهرها توسط اجزاء ساختمان ها به یکدیگر می باشند و متشکل از مجموعه ای از مجاورت دانه بندی های مختلف کالبدی در کنار هم می باشند که این نحوه چیدمان و قرارگیری بسترهای زمینه ای خاصی را برای شهرها پدید می آورند. در این بخش از کتاب ضمن تحلیل خصوصیات اصلی و کلیدی بافت های شهری قدیم از منظر دفاع غیر عامل،  به معایب بافت های جدید نیز از این منظر پرداخته شده است. و در ادامه نیز نکاتی منتج از مطالب مذکور در خصوص طراحی و برنامه ریزی بافت های شهری از نگاه دفاع غیر عامل اشاره و تمهیداتی در رابطه با چگونی کاهش آسیب پذیری مطرح گردیده است.

        در بخش چهارم این مطالعات، با تحلیل مسائل مربوط به کاربری های شهری و نکات حائز اهمیت در مقوله دفاع غیر عامل کاربری های ویژه و مورد توجه (نظیر تاسیسات زیر بنایی، فرودگاه ها، راه آهن، متروها و...) سعی گردیده تا به نگرش های صحیح تری در رابطه با مکان یابی و استقرار کاربری ها در حوزه های شهری دست یافت. همچنین در پایان این بخش روش های ارزیابی کاربری های شهری بر پایه تحلیل های علمی در قالب سه ماتریس «سازگاری»، «مطلوبیت» و «ظرفیت» ارائه گردیده است.

   در این کتاب، کلیه فصول و بخش های مطالعات با لحاظ نمودن تاثیرات نگاه دفاع غیر عامل در طراحی و برنامه ریزی شهرها تهیه و تدوین گردیده و سعی شده است تا با بهره گیری از تحلیل های علمی و تجارب عملی موجود تمهیداتی مناسب در این حوزه، با هدف کاهش آسیب پذیری و تلفات و خسارات مالی و انسانی اتخاذ گردد.