معرفی کتاب روز : توسعه پدافند داخلی

 

عنوان فارسی: توسعه و پدافند داخلي
نویسنده: دكتر سيدمجيد جدي
تدوين: دكتر سيدمجيد جدي (عضو هيأت علمي دانشگاه امام‌ حسين(ع))
با همكاري: معاونت آموزش دانشگاه امام حسين(ع)

فهرست مطالب
مقدمه
فصل اول ـ زمينه‌هاي پيدايش توسعه و پدافند داخلي
هدف كلي و هدف‌هاي رفتاري
1- كليات
2- ليبراليسم
3- سوسياليسم
4- پيامدهاي جنگ دوم جهاني
5- تكامل جنگ‌هاي چريكي
6- آزمون پيشرفت تحصيلي
فصل دوم ـ فرايند آسيب‌پذيري در جامعه و نقش آن در شورش‌گري
هدف كلي و هدف‌هاي رفتاري
1- جامعه آسيب‌پذير
2- نظريه‌هاي انقلاب
3- ويژگي‌هاي كشورهاي جهان سوم
4- توسعه، ضرورتي اجتناب‌ناپذير
5- آسيب‌هاي ناشي از توسعه و چگونگي پيدايش اعتراضات سياسي
6- زمينه‌هاي تبديل نارضايتي به ناآرامي
7- اَشكال اعتراضات
8- آزمون پيشرفت تحصيلي
فصل سوم ـ كنترل اغتشاشات
هدف كلي و هدف‌هاي رفتاري
1- كليات
2- تجمعات
3- اغتشاشات
4- آزمون پيشرفت تحصيلي
فصل چهارم ـ تروريسم
هدف كلي و هدف‌هاي رفتاري
1- كليات
2- تعريف ترور
3- اهداف اقدامات تروريستي
4- اَشكال تروريسم
5- تاكتيك‌هاي متداول در اقدامات تروريستي
6- آزمون پيشرفت تحصيلي
فصل پنجم ـ شورش
هدف كلي و هدف‌هاي رفتاري
1- كليات
2- نيازمندي‌هاي عمده براي وقوع شورش
3- استراتژي‌هاي شورش
4- سازمان شورش
5- مراحل شورش
6- عوامل مؤثر بر شورشگري
7- تجزيه و تحليل شورش
8- نتيجه‌گيري
9- آزمون پيشرفت تحصيلي
فصل ششم ـ دكترين توسعه و پدافند داخلي
هدف كلي و هدف‌هاي رفتاري
1- كليات
2- اصول پدافند داخلي
3- عوامل مؤثر بر كارايي توانمندي‌هاي دولتي
4- استراتژي توسعه و پدافند داخلي
5- سياست‌ها و تدابير كلي در توسعه و پدافند داخلي
6- اقدامات عملياتي
7- آزمون پيشرفت تحصيلي

امضاي ديجيتال چيست؟

 

امضاي ديجيتال چيست؟

يك امضاي ديجيتال (با گواهي ديجيتال اشتباه گرفته نشود) امضاي الكترونيكي است كه جهت رسميت بخشيدن به هويت فرستنده‌ي پيام و هم‌چنين براي اطمينان بخسيدن از اين‌كه پيام و يا سند از طرف شخص مورد نظر فرستاده شده و هيچ گونه تغييري نيافته است، استفاده مي‌شود.

امضا‌هاي ديجيتالي به سادگي قابل انتقال و كاملاًقابل اطمينان هستند، قابل جعل توسط شخص ديگر نبوده و به طور اتوماتيك مهر زمان مي‌خورد. اطمينان يافتن از اين‌كه پيام امضا شده‌ي اصلي به مقصد رسيده به اين معنا كه شخص فرستنده نمي‌تواند به آساني فرستادن آن را انكار كند، از ديگر قابليت‌هاي آن مي‌باشد.
امضاي ديجيتال با هر نوع پيام چه رمز‌دار و يا بدون رمز مي‌تواند استفاده شود. به نحوي كه گيرنده پيام مي‌تواند از هويت شخص فرستنده و همچنين از اين‌كه پيام هيچ‌گونه تغييري نيافته است اطمينان حاصل كند.

نحوه‌ي كار
فرض كنيد شما قصد داريد پيش‌نويس يك قرار داد را براي وكيلتان در شهر ديگر بفرستيد و مي‌خواهيد وكيلتان را مطمئن كنيد كه برگه‌ي قرار داد هيچ‌گونه تغييري نيافته و مستقيماً از جانب شما فرستاده شده است.
1-    برگه‌ي قرار داد را كپي كنيد و سپس به برگه‌ي ايميل الصاق كنيد
2-    با استفاده از نرم افزار مخصوص، شما يك پيام كه به آن  hash گفته مي‌شود و در واقع يك خلاصه رياضي از قرار داداست، دريافت مي‌كند.
3-    سپس رمز عبور شخصي را كه قبلاً از مركز مجاز آن دريافت كرده‌ايد براي رمز‌گزاري  hash به كار بريد.
4-    حال hash رمز گزاري شده امضاي ديجيتال پيام شما مي‌شود. (توجه داشته باشيد هر بار كه پيام مي‌فرستيد اين امضا متفاوت خواهد بود.)
در طرف ديگر وكيل شما پيامتان را دريافت مي‌كند، سپس:
1-    براي مطمئن شدن از اين‌كه پيام بدون دست خوردگي و كاملاً از طرف شماست وكيلتان يك  hash از پيام دريافتي ميگيرد.
2-    سپس وي رمز عبور شخصي شما را براي رمز گشايي hash به كار مي‌برد.
3-    اگر hash ها تطابق داشته باشد نشانگر اين است كه پيام ارسال شده از طرف شما معتبر است.

برگرفته از ماهنامه حفاظت و ساختمان، شماره 14 ، صفحه 49.

4 سناريو از حملات سايبر

 

4 سناريو از حملات سايبر

سناريو 1 : اختلال در شبكه حمل و نقل و ترافيك كشور
امروزه در صورت بروز جنگ سايبر خسارات ناشي از آن تمام ابعاد زندگي را فراخواهد گرفت. مي دانيم كه شبكه هاي ارتباطي و حمل و نقل مترو توسط سيستم هاي مكانيزه كنترل مي شود، فرض كنيم مهاجمي به سيستم مديريتي چنين شبكه هايي حمله كرده و كنترل آن را بدست آورد و با دادن برنامه اي اشتباه به سيستم هاي هدايت كننده مترو باعث برخورد قطارها شود، چنين حادثه اي باعث مجروح و كشته شدن عده زيادي از مردم خواهد شد.
بطور مشابه فرض كنيد هدايت شبكه كنترل ترافيك در سطح شهر تهران توسط مهاجمي هك شده و اطلاعات غلط در رابطه با ترافيك بخش هاي مختلف مخابره شود. به عنوان مثال در جايي از شهر كه ترافيك عادي است اعلام كند كه تصادفي رخ داده و راه بسته شده و رانندگان را به بخش ديگري از شهر هدايت كند كه در ان نقطه از شهر، تصادفي واقعي صورت گرفته، در نتيجه تعداد زيادي از ماشينها به يك منطقه پرترافيك وارد مي شوند كه باعث تصادفات و راه بندان شديد و هرج و مرج در شهر خواهد شد.

سناريو 2 : اختلال در شبكه برق كشور
امروزه در زندگي روزمره وابستگي زيادي به سيستم برق رساني وجود دراد. حال در نظر بگيريد،‌سيستم برق منطقه يا شهر كه به كمك شبكه هاي رايانه اي كنترل مي شود مورد تهاجم و يا حمله نفوذگران قرار گيرد و بطور كلي قطع گردد و يا كنترل آن بدست مهاجمان بيافتد، در اين صورت تمام سيستمهاي خدماتي، اضطراري وسيستم هاي خانگي و ... كه وابسته به فعال بودن شبكه برق مي باشند مختل خواهند شد. به عنوان مثال اين اتفاق باعث از كار افتادن تمام سيستمهاي بانكي، راه و ارتباطات، كنترل ترافيك، برق منازل، آب رساني و خدمات درماني و ... مي شود كه اين عوامل جدا از احتمال خسارات جاني و مالي سبب نارضايتي و ترس و وحشت در مردم خواهد شد.

سناريو 3: اختلال در شبكه هاي مالي و بانكي كشور
با توجه به اين نكته كه كنترل و دسترسي به سيستم هاي خود پرداز(ATM) و يا سامانه هاي POS توسط سيستم مركزي رايانه اي كنترل و هدايت مي شود اگر هكري به اين سيستم نفوذ كرده و كنترل آن را به دست گيرد، مي تواند پول هاي حساب هاي مختلف را جابجا كند يا باعث تغيير كلمه عبور كليه كاربران شود اين عمل باعث كه كاربران نتوانند از حساب بانكي خود پول برداشت كنند و اين منجر به ترس مردم و بي اعتمادي و هجوم آنها به بانك ها و اختلال در سيستم اقتصادي مي شود.
عدم كنترل سريع چنين وضعي و ادامه يافتن ان مي تواند منجر به از بين رفتن اعتبار پولي و ارزي يك كشور در سطح جهاني شود.

سناريو 4 : اختلال در شبكه اطلاع رساني كشور
در زندگي كنوني، صدا و سيما به عنوان يك رسانه قابل اعتماد و در دسترس همگان، با پخش خبرهايي از قبيل مسايل مهم روز سراسر دنيا، اخبار هواشناسي، وقوع حوادث و اتفاقات داخلي و خارجي، اطلاعيه هاي عمومي و بسياري مسايل ديگر به يكي از مهمترين عناصر يك كشور تبديل گشته است. حال در نظر بگيريد، اين رسانه ملي مورد تهاجم و يا حمله نفوذگران قرار گيرد و كنترل آن بدست مهاجمان بيافتد، براي مثال مهاجمان با اشاعه يك خبر دورغين مانند وقوع يك زلزله و يا درگرفتن يك حمله نظامي در مرزهاي كشور و يا شيوع يك بيماري و ... از طريق يكي از منابع اطلاع رساني گروهي مانند راديو در سطح جامعه سبب ايجاد رعب و وحشت مي گردد.
اين امر سبب ايجاد واكنش هاي منفي فراواني از قبيل هجوم به بانك ها،‌تعطيل شدن بازارها و مراكز خدمات رساني، خروج افراد از شهرها و ... مي شود
كه اين اقدامات نتيجه اي جز اغتشاش و بي نظمي در سطح جامعه نخواهد داشت و بازگشت به وضعيت عادي و جلب اعتماد دوباره مردم امري دشوار است.

برگرفته از جزوه مركز پدافند غيرعامل شركت ايزايران

چگونه تلفن‌هاي همراه شنود مي‌شود

 

چگونه تلفن‌هاي همراه شنود مي‌شود

هر تلفن همراهي قاعدتاً داراي يك ميكروفون بسيار حساس است كه همواره قابليت فعال شدن را دارا مي‌باشد. فعال كردن اين ميكروفون نيازي به برقراري تماس با گوشي مزبور و فعال شدن سيم كارت گوشي و يا حتي روشن بودن تلفن همراه ندارد.

به گزارش خبرنگار "سرويس فضاي مجازي " خبرگزاري فارس، عصرايران نوشت؛ امروزه هرجا سخن از استراق سمع و شنود مكالمات تلفن‌هاي همراه به ميان مي‌آيد تصويري كه در اذهان عامه نقش مي‌بندد اين است كه در هنگام برقراري تماس، مكالمات رد و بدل شده توسط دستگاهي واسط ضبط مي‌شود و مورد شنود قرار مي‌گيرد.
اين نوع استراق سمع اگر چه مي‌تواند مورد استفاده قرار گيرد اما با پيدايش تلفن هاي همراه و گسترش ارتباطات سيار، شيوه‌هاي جديد و كاراتري جهت شنود مكالمات و استراق سمع‌هاي محيطي به كار گرفته مي‌شود.
هر تلفن همراهي قاعدتاً داراي يك ميكروفون بسيار حساس است كه همواره قابليت فعال شدن را دارا مي‌باشد. فعال كردن اين ميكروفون نيازي به برقراري تماس با گوشي مزبور و فعال شدن سيم كارت گوشي و يا حتي روشن بودن تلفن همراه ندارد.
امروزه يكي از تجارت‌هاي پرسود براي شركت‌هاي سازنده تلفن‌هاي همراه، فروش دستگاه‌هاي فعال كننده ميكروفون‌هاي تلفن‌هاي همراه و امكانات شنود اين ميكروفون‌هاي فعال شده مي‌باشد.
اين دستگاه‌ها قابليت‌هايي به خريداران آنها مي‌دهد كه با استفاده از آن مي‌توانند به راحتي، تلفن همراه شخص مورد نظر خود را به ميكروفون مخفي خود تبديل نموده و كليه مكالمات وي در محل كار، منزل و يا حتي در جمع دوستان را به راحتي شنود نمايند.
البته اين دستگاه‌هاي شنود تنها توسط شركت‌هاي سازنده تلفن‌هاي همراه، توليد نمي‌شود و ساير شركت‌هاي توليد كننده نرم افزارهاي موبايل نيز مي‌توانند در صورت داشتن كدهاي نفوذ به دستگاه‌هاي تلفن‌هاي همراه شركتي خاص (مانند نوكيا) نرم افزار مناسب شنود اين نوع تلفن‌هاي همراه را توليد نمايند.
البته فعال كردن اين نوع سيستم، عموماً نياز به نصب نرم افزار مربوطه بر روي تلفن همراه افراد قرباني دارد كه اين عمل ممكن است از طريق ارسال پيامك، بلوتوث و ... انجام گيرد.
در صورتي كه فرد مهاجم بخواهد از شيوه ارسال پيامك براي نصب اين نرم افزار مخفي استفاده نمايد، پيامكي عمومي مانند تبريك سال نو به طيف وسيعي از مشتركان يك شهر ارسال مي‌كند و مشتركان تلفن‌هاي همراه نيز پس از خواندن اين پيامك، فرد مهاجم را در جايگذاري اين جاسوس كوچك ياري مي‌رسانند.
با استفاده از اين تكنولوژي، هر تلفن همراه يك جاسوس بالقوه مي‌تواند باشد كه حتي در صورت خاموش بودن دستگاه تلفن همراه نيز مي‌تواند بسته به حساسيت ميكروفون خود، امواج صوتي را از شعاعي از محيط خود، جذب و ارسال نمايد.
لازم به ذكر است كه اين سيستم جاسوسي، تنها محدود به شنود مكالمات محيطي نمي‌شود بلكه اين دستگاه‌ها قادربه دسترسي به تمامي بخش‌هاي تلفن همراه از قبيل يادداشت‌هاي شخصي، پيام‌هاي كوتاه، ليست تماس‌ها و ... مي باشند.

*توصيه‌هايي براي مقابله با اين جاسوس :

1. در صورتي كه اين سيستم جاسوسي توسط يكي از شركت‌هاي سازنده تلفن همراه (مانند نوكيا) به فرد مهاجم فروخته شود، عملاً هيچ كاري نمي‌توان انجام داد جز اينكه به هنگام حضور در جلسات كاري و خصوصي كه اطلاعات با ارزشي (مانند اطلاعات مالي) ردوبدل مي‌شود باتري موبايل خود را خارج كرده و فضاي كاري را عاري از دستگاه تلفن همراه شركت مورد نظر نماييد.

2. حتي الامكان شماره‌هايي كه پيامك‌هاي گروهي ارسال مي‌نمايد را Ban نماييد.

3. پيامك‌هايي كه از افراد ناشناس مي‌رسد و داراي حجمي بيش از يك اس ام اس است را باز نكنيد.

4. Bluetooth دستگاه موبايل خود را در مواقع غيرضروري ، در حالت Off قرار دهيد.

5. اطلاعات شخصي و حساس مانند رمز عبور سامانه بانكي، شماره حساب و ... را در دستگاه تلفن همراه خود ذخيره ننماييد.

6. در بازه‌هاي زماني كوتاه، دستگاه تلفن همراه خود را Format نماييد.

7. به ياد داشته باشيم كه دستگاه‌هاي تلفن‌هاي همراه نسل قديم به دليل قدرت پردازش و فضاي حافظه اندك از امنيت به مراتب بالاتري نسبت به تلفن‌هاي نسل جديد برخوردار هستند.

8. توصيه ويژه : "شركت نوكيا سابقه‌اي نه چندان درخشان در زمينه حفظ حقوق مشتريان دارد! "

پيـدا و پنـهان امنيـت

 

 

پيـدا و پنـهان امنيـت

مهم‌ترين مزيت شبكه‌هاي رايانه‌اي را مي‌توان در اشتراك‌گذاري منابع سخت‌افزاري و نرم‌افزاري ساير سيستم‌ها در دستيابي سريع و آسان به اطلاعات دانست.

 
 كنترل دستيابي و نحوه استفاده از منابعي كه به اشتراك گذاشته شده در مكانيزم‌هاي جديد امنيتي وارد مرحله‌اي جديد شده است. نبود مكانيزم مناسب امنيتي به طور حتم پيامدهاي منفي را به دنبال خواهد داشت كه قابل بازگشت نيز نيست. لذا براي جلوگيري از اين ضعف مكانيزم‌هايي براي حفظ امنيت اطلاعات پيش‌بيني شده است اين مكانيزم‌ها بايد پتانسيل لازم را براي ايجاد يك نظام حفاظتي مناسب، تشخيص به‌موقع حملات و واكنش سريع داشته باشد.
● امنيت اطلاعات
مقوله امنيت اطلاعات (Information Security) به بحث حفاظت از اطلاعات و حداقل كردن خطر افشاي اطلاعات در بخش‌هاي غيرمجاز اشاره دارد، امنيت اطلاعات به مجموعه‌اي از ابزارها براي جلوگيري از سرقت، حمله، نفوذ و خرابكاري اطلاق مي‌شود.
● طبقه‌بندي
فناوري‌هاي موجود در زمينه فناوري‌هاي امنيت اطلاعات را مي‌توان براساس دو فاكتور دسته‌بندي كرد: يكي براساس زمان و ديگري براساس سطح پياده‌سازي نظام‌هاي امنيتي در يك محيط رايانه‌اي
1ـ براساس مرحله خاصي از زمان: در زمان تعامل فناوري با اطلاعات، عكس‌العمل لازم در برابر مشكل امنيتي مي‌تواند پيشگيرانه و يا پس از وقوع مشكل امنيتي به منظور مرتفع نمودن مشكل باشد.
2ـ براساس سطوح پياده‌سازي نظام‌هاي امنيتي در يك محيط رايانه‌اي به فناوري‌هاي امنيت اطلاعات را در سه سطح شبكه، ميزبان و برنامه كاربردي مي‌توان دسته‌بندي كرد.
● فناوري‌هاي امنيتي پيش‌گيرانه
1- رمزنگاري
رمزنگاري را مي‌توان به معناي نوشتن پنهان دانست، فرآيندهاي رمزگذاري، رمزگشايي و تحليل رمز است.
الگوريتم‌هايي كه امروزه در رمزگذاري و رمزگشايي داده‌ها به كار مي‌رود از يكي از دو روش زير استفاده مي‌كنند.
الف- الگوريتم‌هاي متقارن
ب- الگوريتم‌هاي نامتقارن
در الگوريتم‌هاي متقارن از يك كليد يكسان براي رمزگذاري و رمزگشايي استفاده مي‌شود و به راحتي مي‌توان كليد رمزگشايي را از كليد رمزگذاري استخراج كرد. در حالي‌كه الگوريتم‌هاي نامتقارن از كليدهاي متفاوتي براي رمزگذاري و رمزگشايي استفاده مي‌كنند و امكان حدس زدن كليد رمزگشايي از روي كليد رمزگذاري به سختي امكان دارد.
رمزنگاري را مي‌توان يك فناوري پيشگيرانه دانست زيرا اطلاعات را قبل از آن كه مورد تهديد واقع شود از طريق رمزگذاري داده‌ها ايمن مي‌سازد.
● امضاهاي ديجيتال
هدف امضاهاي ديجيتال نيز مانند امضاهاي سنتي احراز هويت است و نشانه منحصر به فرد يك شخص مي‌باشد. اين فناوري كه با استفاده از الگوريتم رمزنگاري ايجاد مي‌شود تصديق رمزگذاري شده‌اي است كه معمولاً به يك Email يا يك گواهينامه ضميمه مي‌شود تا هويت واقعي صاحب پيام را تأييد كند. امضا ديجيتال را نيز مي‌توان از نوع فناوري‌هاي امنيتي پيشگيرانه به حساب آورد زيرا قبل از وقوع هر تهديدي با استفاده از آن صاحب اصلي امضا شناسايي مي‌شود.
3- گواهي‌هاي رقومي
گواهي‌هاي رقومي مانند امضاهاي ديجيتال اما در انحصار شركت است و با استفاده از آن احراز هويت كاربران موردتأييد قرار مي‌گيرد. متصدي‌هاي گواهي مؤسسات تجاري هستند كه هويت افراد يا سازمان‌ها را در Web تأييد يا رد مي‌نمايند.
4- VPN
در فناوري‌هاي شبكه‌هاي مجزاي خصوصي (Virtual Private Networks) عبور، ورود و شبكه رمزگذاري مي‌شود، اين شبكه بسيار امن براي انتقال داده هاي مهم از اينترنت به عنوان رسانه انتقال بهره مي‌گيرد.
5- نرم‌افزارهاي مشخص كننده آسيب
اين نرم‌افزارها برنامه‌هايي براي بررسي نقاط ضعف يك شبكه يا سيستم يا سايت اينترنتي هستند لذا مي‌توان آنها را نمونه اي از نظام آشكارساز نفوذ دانست.
6- آنتي ويروس‌ها
در سال‌هاي گذشته ويروس‌هاي رايانه‌اي صدمات و لطمات جبران ناپذيري به اطلاعات كاربران در شبكه‌هاي رايانه‌اي وارد كرده‌اند كه در برخي از مواقع اين لطمات قابل بازگشت نيز نبود و حجم عظيمي از اطلاعات كاربران از دست رفت، ويروس را مي‌توان بخشي از يك برنامه و يا يك برنامه مستقل دانست كه توانايي تكثير خودش را دارد و با يك بار فعال شدن تكثير مي‌شود، آنتي ويروس‌ها نرم‌افزارهايي هستند كه براي بررسي و حذف ويروس‌هاي رايانه‌اي طراحي شده‌اند فعاليت‌هاي اصلي كه آنتي ويروس‌ها انجام مي‌دهند شامل 4 فرآيند است.
1- جلوگيري از فعاليت ويروس
2- حذف ويروس
3- تعمير آسيب وارده به فايل در صورت توانايي
4- رديابي ويروس در زمان كنترل و بعد از فعال شدن آن
7- پروتكل‌هاي امنيتي
پروتكل‌ها فناوري‌هايي هستند كه از يك روش استاندارد براي انتقال منظم داده‌ها در شبكه استفاده مي‌شود. اين پروتكل‌ها مجموعه‌اي از مقررات و قراردادها هستند كه تبادل اطلاعات را ميان شبكه‌هاي رايانه‌اي فراهم مي‌كند. اين پروتكل‌ها نقش پيشگيرانه را دارند زيرا براي حفاظت از اطلاعات حساس از يك پروتكل امنيتي خاص پيش از آنكه اطلاعات به وسيله ديگران به دست آيد استفاده مي‌كنند، پروتكل‌هاي امنيتي در دو سطح برنامه‌هاي كاربردي و سطح شبكه قابل پياده‌سازي‌اند به عنوان مثال مي‌توان به پروتكل «امنيت اينترنت» Internet Protocol Security و يا پروتكل كربروس Kerberos اشاره كرد كه در دو سطح برنامه كاربردي و شبكه قابل پياده‌سازي است.
8- سخت‌افزارهاي امنيتي
اين قبيل از سخت‌افزارها به ابزارهاي فيزيكي كه كاربرد امنيتي دارند اشاره مي‌كند مانند Routerها و يا به عنوان ساير نمونه‌ها مي‌توان به ابزارهاي فيزيكي شامل امنيت سرورها، امنيت كابل‌ها، سيستم‌هاي هشداردهنده امنيتي در زمان دسترسي غيرمجاز و... اشاره كرد.
9- بسترهاي توسعه نرم‌افزار امنيتي
اين بخش اشاره به ابزارهاي برنامه‌نويسي دارد و در ايجاد برنامه‌هاي امنيتي مورد استفاده قرار مي‌گيرند. اين بسته‌ها شامل سازنده صفحه تصوير، ويراستار، مترجم، پيونددهنده و ساير امكانات است. بسترهاي توسعه نرم‌افزار امنيتي، فناوري امنيت اطلاعات از نوع پيشگيرانه است زيرا آنها در توسعه نرم‌افزارهاي تنوع برنامه‌هاي كاربردي امنيتي استفاده مي‌شدند.
● واكنشي
بخش دوم فناوري‌هاي امنيت اطلاعات را مي‌توان فناوري‌هاي امنيت اطلاعات واكنشي دانست. زيرا اين فناوري‌ها سعي در مرتفع نمودن مشكل و بازگشت آن به حالت مطمئن قبلي دارند كه مهمترين اين فناوري‌هاي امنيت اطلاعات به شرح زير است:
1- ديواره آتش
ديواره‌هاي آتش ابزار نرم‌افزاري خصوصاً روي يك رايانه پيكربندي شده است كه به عنوان مانع، فيلتر يا گلوگاه بين يك سازمان داخلي يا شبكه امن و غيرامن نصب مي‌شود. هدف از ديواره آتش جلوگيري از ارتباطات غيرمجاز در درون يا بيرون شبكه سازمان است و به عنوان نخستين خط دفاعي در جهت جلوگيري از نفوذ عوامل مزاحم در شبكه عمل مي‌كند. به علاوه ديواره آتش كمك مي‌كند تا رايانه‌ها و شبكه‌هاي سازمان از ترافيك مطلوبي بهره بگيرند.
2- كنترل دسترسي
به مجموعه‌اي از سياست‌ها و اقدامات مربوط به صدور و يا عدم صدور مجوز دسترسي به يك كاربر خاص براي منابع نظام‌هاي اطلاعاتي برنامه‌ها و... اطلاق مي‌شود. هدف از به كارگيري كنترل دسترسي حصول اطمينان اين است كه يك موضوع ، حقوق كافي براي انجام عمليات خاص روي سيستم را دارد كه شامل كاربر، گروهي از كاربران، سرويس و يا برنامه كاربردي است.
3- كلمه عبور
كلمات عبور مجموعه‌اي از كلمات يا حروف و اعداد است كه كاربر براي به دست آوردن مجوز دسترسي به اطلاعات بايد داشته باشد، اين كلمه غالباً براي شناسايي و تضمين اهداف امنيتي در يك شبكه رايانه‌اي به كار مي‌رود، كلمات كاربردي در عين حال بيانگر سطوح دسترسي كاربر نيز مي‌باشد زيرا در تعريف اوليه username و password ميزان سطح دسترسي افراد به منافع مختلف شبكه تعريف شده است.
4- فناوري بيومتريك
بيومتريك معمولاً به فناوري‌هايي براي سنجش و تحليل ويژگي‌هاي بدن انسان مانند اثر انگشت، الگوي صدا، الگوي چهره، اندازه دست، دست خط، قرنيه و شبكيه چشم اشاره دارد. در فناوري اطلاعات و ارتباطات به منظور تعيين اعتبار از اين مؤلفه‌ها استفاده فراوان مي‌شود. از خصوصيات مهم اين عناصر بيومتريك احتمال جعل بسيار پائين است زيرا الگوي بيومتريكي هر فرد منحصر به‌فرد و مخصوص به خود است.
5- نظام‌هاي آشكارسازي
اين نظام را مي‌توان نوعي نظام تدافعي دانست كه پس از شناسايي مانع ورود خواهد شد، از مهمترين ويژگي‌هاي اين نظام‌ها توانايي آنها در تأمين نهايي از فعاليت‌هاي غيرعادي و اعلام هشدار به مديران نظام‌ها و مسدود نمودن ارتباط مشكوك است. به علاوه اين نظام‌ها توانايي شناسايي بين تهاجم‌هاي داخلي از درون سازمان و تهاجم‌هاي خارج از سازمان را مورد شناسايي قرار مي‌دهند.
6- دسترسي از دور
در صورت دسترسي به يك سيستم يا برنامه بدون نياز به حضور فيزيكي در محل مي‌توان اذعان داشت كه دسترسي از راه دور براي كاربر فراهم شده است. معمولاً دسترسي به خدمات از راه دور كنترل شده نيست. لذا ممكن است دسترسي به يك سرويس به صورت ناشناس انجام شود كه براي جلوگيري از جعل هويت كساني كه دسترسي ورود از راه دور را دارند بايد مكانيزمي واكنشي پياده‌سازي شود.

فوم هوشمند چيست

 

فوم هوشمند چيست

در سال 1970 ميلادي براي نخستين بار توسط سازمان فضايي آمريكا ناسا فوم هوشمند يا Visco Elastic ساخته شد. هدف از ساخت اين نوع فوم‌ها رفع مشكل اثر افزايش شتاب ثقل به هنگام پرواز با فضا‌پيما بود كه به كوفتگي قسمت‌هايي از بدن فضانوردان مي‌انجاميد.

فوم‌هاي هوشمندي كه براي اين منظور ساخته شد از اوايل دهة 1990 ميلادي براي توليد انواع محصولات هوشمند از جمله تشك، بالش و ساير اقلام ارتوپديك مورد استفاده قرار گرفت.

اين محصولات از مواد ويسكو الاستيك ساخته شده‌اند و خاصيت منحصر به فرد آن حساسيت در برابر دما و شكل‌پذيري آنها است يعني اين كه اولاً در مقابل دماي بدن و محيط عكس‌العمل نشان مي‌دهند و دوم اين كه به هر مقداري كه براين مواد توسط بدن فشار وارد شود شكل‌ همان قسمت را به خود مي‌گيرد به نحوي كه با شكل سروگردن تغيير شكل داده و به همان ميزان فشاري كه اين نقاط وارد مي‌كنند حالت مي‌گيرند.

استفاده از اين فوم‌ها موجب تسهيل گردش خون، كاهش فشار بر عضلات سروگردن و آرامش بيشتر در خواب مي‌شود.

امنیت ملّی و دفاع غیرعامل

 

امنیت ملّی و دفاع غیرعامل

از هنگامی که انسانها بر آن شدند تا از دل کوه ها و جنگل ها بیرون آیند و در کنار هم به صورت دسته جمعی زندگی کنند، نیاز به امنیت را بیشتر احساس کردند؛ با نگاهی به تاریخ بشر، از آغاز تا کنون به نظر می رسد که این احساس و تقاضا برای امنیت همیشه مطرح بوده و بشر به انحاء مختلف سعی در تحصیل آن داشته است.

امنیت یک موضوع اجتماعی است و از عوارض زندگی اجتماعی محسوب می گردد، به عبارت دیگر امنیت غالبا در ارتباط با پدیده ها و افراد دیگر معنا پیدا می کند، گذشته از این که بخش عمده ای از نگرانیهای فرد، مربوط به محیط اطراف اوست و موضوع حفاظت از خویش در قبال آن تجلی می یابد.
در باب اهمیت امنیت و نقش آن در پیشرفت فردی و اجتماعی، همین بس که بدون امنیت هیچ برنامه ای قابل اجرا نیست، در سطح ملی، امنیت اهمیتی فراتر از بقا و صیانت ذات کشور دارد، به عبارت دیگر ممکن است در یک زمان تمامیت ارضی، استقلال و حاکمیت یک کشور محفوظ باشد لکن وجود تهدیدات جدی زندگی اجتماعی و سیاسی آن کشور را دستخوش آشوب و هراس و سردرگمی نماید، عدم احساس آرامشی که از این طریق به وجود می آید، مهم ترین مانع در مسیر حرکت کشور به سمت اهداف از پیش تعیین شده است.
برای مفهوم امنیت ملی تعاریف گوناگونی ارائه شده است، هرچند هیچ یک از آن ها در فرهنگ روابط بین الملل  آمده «امنیت ملی حالتی است که ملتی فارغ از تهدید از دست دادن تمام یا بخشی از جمعیت، دارایی و یا خاک خود به سر می برد».
در دایره المعارف علوم اجتماعی این واژه چنین تعریف می شود «توان یک ملت برای حفظ ارزش های داخلی  از تهدیدات خارجی».
در تعریف سازمان ملل، امنیت ملی اینگونه تعریف شده است «این که کشورها هیچ گونه احساس خطر حمله نظامی، فشار سیاسی یا اقتصادی نکنند و بتوانند آزادانه گسترش و توسعه خویش را تعقیب کنند».
در فرهنگ علوم سیاسی، امنیت ملی عبارت است از احساس آزادی کشور در تعقیب هدف های اساسی و فقدان ترس و خطر جدی از خارج نسبت به منافع سیاسی و حیاتی کشور می باشد.
والتر لیپمن، محقق آمریکایی در تعریف امنیت ملی می گوید: «یک ملت وقتی دارای امنیت ملی است که در صورت اجتناب از جنگ بتواند ارزشهای اساسی خود را حفظ کند و در صورت اقدام به جنگ، بتواند آن را پیش ببرد».

•    ویژگی های امنیت ملی
الف) نسبی بودن امنیت: در جهان امروز دستیابی به امنیت مطلق ناممکن است زیرا قدرت که مبنای تحصیل امنیت است، متغیر، متفاوت و نسبی است.
ب) ذهنی بودن امنیت: اصولا احساس امنیت یا عدم امنیت، یک برداشت و امر ذهنی است که ریشه در اعتقادات و باورهای فرهنگی، مذهبی و ملی مردم و رهبران یک کشور دارد، برایند این باورها و اعتقادات باعث می شود که یک ملت یا رهبران آن، کشوری را دشمن و کشورر دیگری را دوست تلقی کنند.
ج) تجزیه ناپذیربودن امنیت: امنیت در مقابله با حاکمیت و استقلال یک کشور رابطه مستقیم دارد یعنی اگر در شهر یا استانی از یک کشور جنگ داخلی یا ناامنی پیدا شود، نمی توان ادعا کرد چون دیگر شهرها آرام می باشند، امنیت به هم نخورده است.

•    مولفه های امنیت ملی
تمامی کشورها درسیاست داخلی و خارجی اشان و نیز افراد، گروه ها و احزاب موجود در کشورها بدون توجه به سلایق، اختلاف فردی، گروهی،طبقاتی، سیاسی و اجتماعی در خصوص چهار مولفه مشروح زیر اتفاق نظر دارند:
الف) حفظ جان مردم
ب) حفظ تمامیت ارضی
ج) حفظ سیستم های اقتصادی و سیاسی
د) حفظ استقلال و حاکمیت کشور

•    اقدامات دفاع غیرعامل در حوزه امنیت ملی
اقدامات دفاع غیرعامل در سطوح نظامی و غیرنظامی، نقش موثر و اجتناب ناپذیری در هریک از مولفه های امنیت ملی به شرح زیر ایفا می کند:

جدول1- مولفه های امنیت ملی و دفاع غیرعامل

مولفه های امنیت ملی	تاثیرات اقدامات دفاع غیرعامل
حفظ جان مردم	کاهش تلفات جمعیت نظامی و غیرنظامی کشور در برابر تهدیدات و حملات نظامی دشمن به عنوان با ارزش ترین سرمایه های یک کشور
حفظ تمامیت ارضی	تقویت توان رزمی و دفاعی نیروهای مسلح و بالا بردن آستانه مقاومت کشور در حفظ سرزمین و ایجاد بازدارندگی
حفظ سیستم های اقتصادی و سیاسی	کاهش آسیب پذیری و خسارات تاسیسات، تجهیزات و نیروی انسانی مراکز حیاتی، حساس و مهم اقتصادی، سیاسی، ارتباطی، تولیدی و ... در جهت استمرار خدمات و عملیات
حفظ استقلال و حاکمیت کشور	حفظ مراکز عمده عدایت و رهبری سیاسی و نظامی، اجتماعی، زیرساخت های حیاتی و حساس و مهم در برابر تهدیدات آشکار و نهان دشمنان از جمله عوامل اساسی در حفظ استقلال و حاکمیت کشور می باشد.

 

منبع: اصول و مبانی پدافند غیرعامل، نویسنده: جعفر موحدی نیا، انتشارات: دانشکاه صنعتی مالک اشتر، شهر: تهران،نوبت چاپ: اول- زمستان1386، صفحه: 27 الی 31.

بیانات مقام معظم رهبری

 

اهمیت پدافند
امروز اهمیت پدافند غیر عامل قاعدتاً برای مسئولین بایستی شناخته شده باشد، اهتمام شما کار را پیش می برد.

• اهمیت پدافند غیر عامل
این که دولت به پدافند غیر عامل اهمیت بدهد و وزرا و مسئولین دولتی به آن اهتمام کنند تذکر داده ایم و نظرات رهبری به دولت و آن ستاد ابلاغ شده است.

• کار بسیجی
گفته بودم کار بسیجی بکنند (برای پدافند) عملا چه کرده اند؟ بگویید دنبال کنند که کار به نتیجه برسد.

• امروز پدافند غیرعامل برای ما مهم است. بخش هایی دارند انجام می دهند، سپاه هم کارهای خوبی کرده، مطلع هستم. اما در عین حال باز بایتسی کار کرد، تلاش کرد و این امکانات را در اختیار پدافند غیرعامل قرار بدهید. 1386/1/26

• تنها راه مقابله با تهدیدها
این است که وضعت داخلی به گونه ای ساماندهی شود که دشمن از پیروزی خود مطمئن نباشد و زمینه را برای ماجراجویی فراهم نبیند.

• ندانستن اینکه دشمن چه در سر دارد
و چه می خواهد بکند. غفلتی است که ممکن است ما را از امکان برخورد و امکان دفاع محروم کند.

• تهدید را کاملا جدی بگیرید،
یعنی به هیچ وجه در محاسبات خودتان از جدیت تهدید پائین نیایید، منتها تهدید جدی معنایش حتمی نیست، هیچ حتمیتی وجود ندارد.

• ستاد کل(مسئولین و کارشناسان) باید در دولت و دستگاه ها و فصل بودجه در مجلس، همه جا با جدیت دنبال انجام کار بروند و آقایان را توجیه کنند.

• این موضوع را قبلا هم ابلاغ کرده ام و الان هم تاکیید می کنم که باید تدابیر کارساز در باب پدافند غیرعامل را عملی کنید.

پدافند غيرعامل ضرورتي براي مقابله با بحران ها

 

 

گفتگو با اسماعیل کوثری نماينده مجلس شورای اسلامی و عضو كميسيون امنيت ملي و سياست خارجي

كوثري: اقدامات صورت گرفته درباره پدافند غيرعامل با حد مطلوب فاصله دارد
كوثري نايب رئيس اول كميسيون امنيت ملي و سياست خارجي و نماينده تهران در مجلس شوراي اسلامي در اين باره به خراسان گفت: موضوع پدافند غيرعامل در حد بسيار ضعيف آن يعني سنگر و استتار در اذهان جا افتاده است و تا همين چند سال پيش هم حتي در ذهن مسئولان كشوري و لشكري موضوع آن گونه كه مدنظر مقام معظم رهبري بود و بر ضرورت آن توصيه شده جا نيفتاده بود؛ چون سال هاي قبل نيز ايشان از دولت هاي گذشته توجه به اين موضوع را خواسته بودند، اما متاسفانه هيچ اقدامي صورت نگرفته بود و نهايتا رهبرانقلاب اين موضوع را به كميته اي به مسئوليت سردار نقدي محول كردند. اين كميته با حضور نمايندگاني از دولت هشتم و مجلس، همچنين نمايندگاني از قرارگاه پدافند هوايي و نماينده اي از سپاه كه خود من اين وظيفه را به عهده داشتم تشكيل شد و اين موضوع را به صورت جدي دنبال كرد. در مرحله اول اين كميته دستورالعملي در چارچوب تاكيدات مقام معظم رهبري در موضوع پدافند غيرعامل و اهميت آن براي مسئولان دولتي، لشكري و هم چنين نمايندگان مجلس تدوين كرد. البته جلسات مشورتي هم با مقام هاي دولتي و نمايندگان برگزار مي شد تا سرانجام موضوع پدافند غيرعامل به اين مرحله رسيد و مي توان گفت كه حركت هاي خوبي طي ٣-٢ سال گذشته صورت گرفته است. البته اين اقدامات رضايت بخش نيست و تا حدمطلوب فاصله دارد؛ چون ما بايد و مي توانيم پدافند غيرعامل را به صورت فرهنگ در جامعه جا بيندازيم. وي تاكيد كرد: خوشبختانه اين موضوع به صورت دروس جداگانه اي در دانشگاه پيش بيني شده تا پدافند غيرعامل بهتر و بيشتر از گذشته در ميان مردم جايگاه واقعي خود را بازيابد. وي در پاسخ به اين سوال كه آيا فعاليت فعلي پدافند غيرعامل به آن چه كه در برنامه توسعه پنجم تبيين شده نزديك هست يا خير؟ گفت: متاسفانه اين امر هنوز محقق نشده و با آن چه كه در برنامه توسعه پنجم توصيه شده فاصله دارد اما مسئولان دست اندركار سازمان پدافند غيرعامل بسيار فعال هستند و در تلاشند كه اين عقب افتادگي را جبران كنند.

نايب رئيس كميسيون امنيت ملي درباره اقدامات فرهنگ سازي كه سازمان انجام داده است، گفت: بنابر اطلاعات ارائه شده، سازمان علاوه بر برنامه هايي كه دارد اقداماتي را نيز پيش بيني كرده و در دستور كار خود قرار داده است كه به زودي از طريق خود سازمان درباره آن اطلاع رساني خواهد شد.

معاونان سازمان پدافند غيرعامل:تهديد دشمن تغيير شكل‌ يافته ‌است - بايد دفاع غيرعامل را سرلوحه كارمان

 

معاونان سازمان پدافند غيرعامل:تهديد دشمن تغيير شكل‌ يافته ‌است - بايد دفاع غيرعامل را سرلوحه كارمان قرار دهيم

معاون زيربنايي سازمان پدافند غيرعامل كشور گفت: ماهيت تهديدات دشمن تغيير كرده و اقداماتش گسترش يافته است.

به گزارش خبرگزاري دانشجويان ايران ( ايسنا)- منطقه خراسان- «ساساني» در جلسه شوراي اداري استان خراسان رضوي افزود: ماهيت تهديدات و حوزه‌هاي تهديد دشمن تغيير شكل يافته است و اكنون دستگاه‌هاي تخصصي بايد وارد عرصه شوند و قرارگاه‌هاي عملياتي براي دفاع تخصصي ايجاد كنند.

وي ادامه داد: استراتژي تهاجم اكنون در دنيا به مراكز ثقل معطوف است و بر مبناي ناپايدارسازي كار مي‌كند كه در اين باره اولين اقدام ما بايد پايدارسازي در همه حوزه‌ها باشد.

ساساني گفت: جنگ‌هايي كه در اطراف ايران رخ مي‌دهد، راهكارها و تجربه‌هاي خوبي در اختيار ما قرار داده است و بايد دفاع غيرعامل را سرلوحه كار خود قرار دهيم.

وي با تاكيد بر ضرورت پرداختن به پدافند غيرعامل تصريح كرد: توجه به تسهيل مديريت بحران، در اين زمينه بسيار حائز اهميت است، از سويي عبارت پدافند غيرعامل يك مفهوم صرفا پليسي و نظامي نيست، بلكه با فرهنگ و تمام ابعاد جامعه در ارتباط است.

معاون اطلاعاتي سازمان پدافند غيرعامل كشور نيز گفت: جدي گرفتن تهديدها، پرهيز از غفلت و آمادگي در مقابل تهديد و تهاجم از دغدغه‌هاي مقام معظم رهبري است كه بايد به آن پرداخته شود.

«قبوليان» در جلسه شوراي اداري استان خراسان رضوي افزود: تهاجم معمولا در راس كار دشمن است، در نتيجه بايد هوشيار باشيم؛ زيرا در مقابل تهديد و تهاجم بالقوه قرار داريم.

وي در پايان با سطح‌بندي تهديدات به استراتژيك، عملياتي و تاكتيكي افزود: تهديدهاي نرم، نيمه‌سخت و سخت را نيز نبايد را از نظر دور داشت.

 

دبير كميته دائمي پدافند غيرعامل كشور: جهت مقابله با تهديدات نرم دشمن تلاش كنيم ـ استكبار جهاني با تمام وجود به فكر اثرگذاري بر نظام اسلامي ماست

نماينده ويژه رييس‌جمهور در كميته دائم پدافند غيرعامل گفت: دشمن فقط به دنبال حركت سخت در مقابله با انقلاب اسلامي نيست واز حركت نرم بيشتر سود مي‌برد.

به گزارش خبرگزاري دانشجويان ايران (ايسنا) داوود احمدي‌نژاد طي سخناني در گردهمايي كارگروه‌هاي تخصصي پدافند غيرعامل استان خراسان جنوبي كه با حضور اعضاي اين كارگروه‌ها برگزار شد، با اشاره به اين‌كه " تلاش دشمنان براي وارد كردن ضربات نرم به جامعه در دوران بعد از جنگ تحميلي ايران و عراق سنگين‌تر از ضربات سخت وارد شده در دوران جنگ بوده است" تصريح كرد: دشمن از طريق حركات نرم مي‌تواند ضربات محكمي به جامعه وارد كند؛ بنابراين بايد در برابر اين دسيسه‌ها هوشيار باشيم، زيرا در حركت سخت يا همان مقابله نظامي، اتحاد و انسجام جامعه بيشتر مي‌شود، اما حركت نرم، انسجام و وحدت جامعه را مختل مي‌كند.

وي افزود: استكبار جهاني امروز با تمام وجود به فكر اثرگذاري بر نظام اسلامي ما ـ كه در جهان اثرگذار مي‌باشد ـ است و تلاش دارد با روش‌هاي مختلف آسيب وارد ‌كند تا بتواند به چپاول خود در دنيا ادامه دهد.

وي همچنين هدف امروز استكبار جهاني را شكستن و نابودي نظام تاثيرگذار جمهوري اسلامي ايران در جامعه بين‌المللي عنوان و اظهار كرد: ايستادگي مردم مظلوم باريكه غزه و همچنين پيروزي رزمندگان حزب‌الله در جنگ 33 روزه لبنان در برابر رژيم صهيونيستي به خاطر تأسي از انقلاب اسلامي ايران و ولايت فقيه است.

دبير كميته دائمي پدافند غيرعامل كشور تصريح كرد: پدافند غيرعامل يعني اين‌كه به عنوان مدير اجرايي، خود را در مقابل همه تهاجمات، بيمه كنيم و در اين راستا بايد خدمتگزاري به مردم را هرچقدر كه هست افزايش دهيم تا انسجام و اميدواري مردم به انقلاب افزايش يابد زيرا دشمن قصد دارد از اميدواري مردم به نظام اسلامي بكاهد.

وي با اشاره به اين‌كه " بايد 95 درصد تلاش خود را در جهت مقابله با تهديدات نرم دشمن به كار گيريم" گفت: در بحث پدافند غيرعامل، اقدامات خوبي در حال انجام است. چنانچه به پدافند غيرعامل توجه كنيم در پدافند عامل نيز آسيب‌پذيري ما به مراتب كمتر خواهد شد.

در حاشيه اين جلسه نمايشگاهي تحت عنوان نمايشگاه پدافند غيرعامل برپا شده بود.

 

رئیس کمیته پدافندغیرعامل وزارت علوم

 

مديركل حراست وزارت علوم، تحقيقات و فناوري از واگذاري سه بخش از طرح <پدافند غيرعامل> به وزارت علوم خبر داد.

به گزارش ايسنا، زارعي در بيستمين نشست روساي دانشگاه‌ها با بيان اينكه از پايان‌نامه‌هاي با محوريت پدافند غيرعامل حمايت مي‌شود، گفت: همچنين از دانشگاه‌هايي كه بتوانند پروژه‌هايي در زمينه پدافند غيرعامل تعريف كنند، از طريق بودجه‌هاي بالاسري كه سقفي ندارد حمايت به عمل مي‌آيد.

وي ادامه داد: همچنين دوره‌هاي آموزشي با موضوع پدافند غيرعامل به صورت تك درس و يا در مقاطع كارشناسي ارشد و دكترا در دانشگاه‌ها ايجاد خواهد شد.

رئيس كميته پدافند غيرعامل وزارت علوم در پايان با بيان اينكه فراخوان دومين همايش ملي علمي و پژوهشي پدافند غيرعامل به دانشگاه‌ها ارسال شده است، گفت: اين همايش آبان ماه برگزار خواهد شد و دانشگاهيان و صاحبنظران مي‌توانند مقالات خود را تا ۲۰ مهر به وزارت علوم ارسال كنند.

مصاحبه با رئيس سازمان پدافند غيرعامل كشور سرتيپ پاسدار دكتر غلامرضا جلالي

 

پدافند غيرعامل به عنوان نياز فطري و سيستم دفاعي است كه خداوند در خلقت بسياري از جانداران قرار داده، بطوري كه براساس اصول اختفاء، استتار، پوشش، فريب به دفاع از خود و دفع تهاجم مي‌پردازند.
اين سيستم به عنوان يك روش دفاعي مؤثر مورد استفاده اكثر كشورها قرار داد.
در كشور ما چند سالي است كه با تأكيدات مقام معظم رهبري و فرماندهي كل قوا تدريجاً جايگاه و اهميت اصلي خود را مي‌يابد ولي روند شكل‌گيري متناسب با نياز سيستم دفاعي در مقابل تهديدات و تهاجمات متعدد دشمنان نيست، بطوريكه موجب نگراني معظم‌له گرديده است.

اصولاً پدافند غيرعامل به عنوان يكي از مؤثرترين و پايدارترين روش‌هاي دفاع در مقابل تهديدات، همواره مدنظر كشورهاي جهان قرار داشته است.
با توجه به نقش و اهميت پدافند غيرعامل در افزايش توان و اقتدار نظام جمهوري اسلامي ايران و كاهش آسيب‌پذيري‌هاي كشور، لزوم تدوين سياست‌هاي كلي براي نهادينه كردن اين امر در قانون‌گذاري، تنظيم مقررات و سياست‌هاي اجرايي كشور، بيش از پيش احساس مي‌گردد.
مجمع تشخيص مصلحت نظام در تاريخ 28/5/86 ضمن تصويب كليات آنها بند ذيل را پس از بحث و بررسي‌هاي مبسوط به عنوان سياست‌هاي كلي نظام در بخش پدافند غيرعامل كشور به تصويب رساندند؛
تأكيد بر پدافند غيرعامل كه عبارت است از مجموعه اقدامات غيرمسلحانه‌اي كه موجب افزايش بازدارندگي، كاهش آسيب‌پذيري، تداوم فعاليت‌هاي ضروري، ارتقاء پايداري ملي و تسهيل مديريت بحران در مقابل تهديدات و اقدامات نظامي دشمن مي‌شود.
در اين خصوص پيرامون موضوع، خدمت سردار سرتيپ پاسدار دكتر غلامرضا جلالي رئيس كميته دائمي (سازمان) پدافند غيرعامل كشور رسيده و به عنوان اولين سؤال از ايشان پرسيديم:

سؤال: تعريف خودتان را از پدافند غيرعامل بفرماييد و اينكه حوزه شمول آن چيست؟
در واقع براي پدافند غيرعامل دو مدل تعريف وجود دارد. يكي تعريفي سنتي و اداري است كه به عنوان مثال ما در آئين‌نامه اجرايي بند 11 ماده 121 قانون برنامه پنج ساله چهارم كشور پدافند غيرعامل را به اين شكل تعريف كرده كه پدافند غيرعامل به كليه اقدامات و تدابيري گفته مي‌شود كه بدون به كارگيري سلاح، موجب كاهش آسيب‌پذيري‌ها و افزايش پايداري‌ها در برابر تهديدات خارجي شود.
اين تعريفي است كه در آئين‌نامه اجرايي دولت آمده است و به تصويب هيأت دولت نيز رسيده ولي به اعتبار اينكه پدافند غيرعامل از يك كلمه به نام پدافند به معني دفاع شروع مي‌شود غيرعامل يعني بدون سلاح هست در واقع ما مي‌خواهيم دفاع بدون سلاح را مطرح كنيم.
وقتي مفهوم دفاع مطرح مي‌شود، دفاع اساساً عكس‌العملي در برابر حمله است يعني دشمن مي‌خواهد حمله كند و بعد ما مي‌خواهيم در برابر او دفاع كنيم و در واقع ما اگر بخواهيم دفاع غيرعامل را تعريف كنيم بايستي ابتدا به نوعي حمله را تعريف كنيم يا مدل حمله را و بعد سيستم كه در مقابله اين نوع حمله چه دفاعي بايد انجام شود.
دفاع غيرعامل يك تعريف ثابت و يكنواخت ندارد بلكه متغير و پويا بوده و مي‌تواند متناسب با تغييراتي كه سيستم حمله كننده و مهاجم دارد اين سيستم پويا و منعطف باشد و تعريفش نيز مثل آن.
لذا اگر بياييم اين موضوع را تعريف جامع كنيم، بايد بگوييم اجزاي پدافند غيرعامل در مقياس كل كشور و دولت را دربر بگيرد بايستي بتواند سيستم ملي را در برابر تهديد خارجي پايدار نمايد. بنابراين از چهار واژه پدافند غيرعامل (كشور) ملي، سيستم ملي و تهديدات و پايداري تشكيل مي‌شود. پس مي‌توان گفت پدافند غيرعامل يعني كاهش آسيب‌پذيري‌ها در ارتباط با كل كشور و حكومت، در آسيب‌پذيري‌ها هم ما 4 مقوله داريم.
1-    تهديدات خارجي كه مي‌تواند تأثير بر روي زيرساخت‌هاي كشور داشته باشد.
•    آسيب‌پذيري‌هاي ذاتي هر سيستم مثل مخازن بنزين كه قابليت اشتغال و انفجار دارند.
•    ريسك و درصد تحقق و وقوع خطرات.
•    هم‌افزايي خطر يعني آن خطر اول كه تهديد هست آن خطر دوم ريسك است و يك خطر چهارمي درست مي‌كند كه ما به آن مي‌گوييم خطر جامع يا يك ريسك جامع كه مي‌شود هم‌افزايي خطرات نسبت به همديگر. مثل اينكه شما مثلاً دو مخزن بنزين داشته باشيد، اولاً بنزين خود تهديدي است نسبت به خارج كه موشكي كه خود تهديد است به آن مي‌خورد و تهديد انفجار و بالاخره سوختن بقيه كه تهديد سومي است و در واقع هم‌افزايي اين سه تا در كنار هم قرار مي‌گيرد ريسكش مي‌تواند نزديك بودن به فرد باشد.
2-    عنصر دوم سيستم ملي هست يعني الف)حكومت و ب) زيرساخت‌هاي دولت و ج) مردم و د) بخش دفاع.
اين چهار عمصر بايد با هم‌پوششي عنصر پدافند غيرعامل در كنار هم قرار گيرند نه منفك از هم. ما بحث غيرعامل را فقط براي پوشش بخش دفاع نمي‌خواهيم بلكه براي زيرساخت‌هاي كشور براي اصل حكومت و براي مردم مورد بحث مي‌باشد.
براي اينكه ما جنگ را تعريف كرديم، يك جنگ همه جانبه يعني مدل جديد جنگ يك جنگ همه جانبه است اين جنگ از زيرساخت‌هاي ملي، از فشار روي اداره مردم، از برخورد با سيستم دفاعي و از تمركز اينها براي سرنگوني حكومت‌ها و تغيير ماهيت‌هاي سياسي رژيم‌هاي شكل مي‌گيرد.
پس اين چهار عنصر را تعريفي كه از مدل جديد جنگ كرديم مي‌آمديم اينها كه مي‌گويند اين بايد عمل شود اين دو عنصر را بايد پايدار كند پس وقتي ما مي‌گوييم پدافند غيرعامل يعني بر اصل حكومت بر زيرساخت‌هاي دولت و بر مردم و بر نيازمندي‌هاي آنها و بر دفاع و بخش‌هاي مربوط به دفاع مؤثر است كه ما بايد در پدافند غيرعامل اينها را كم‌اثر يا بي‌اثر كنيم. اينها سيستم هستند.
3-    عنصر سوم تهديد است. تهديد يعني اينكه ما با چه مقوله‌اي برخورد داريم. طبيعتاً چون آمريكايي‌ها ما را تهديد كرده‌اند، رسماً الآن هم در مقوله انرژي هسته‌اي ماجرا را دنبال مي‌كنند و گزينه‌هاي نظامي مطرح است بنابراين آمريكا به عنوان يك تهديد مطرح است. آمريكايي‌ها با چه مدلي مي‌خواهند برخورد نمايند. آمريكايي‌ها در موضوعات نظامي و دفاعي از هوشمندي بالايي برخوردار هستند و درو اقع مي‌شود گفت كه عمليات نظامي‌شان را عمليات نظامي هوشمندانه است. كوركورانه برخورد نمي‌كنند و لذا تلاش مي‌كنند كه متناسب با ابزارهاي قدرت ملي ما بر اين اساس طراحي مي‌كنند يعني بگويند كجاها ما توانمندي داريم و كجاها نداريم. آنجاها كه توانمندي داريم ولو اينكه نقاط ضعفي هم داشته باشيم تمركز مي‌كنند بر نقاط ضعف و طبيعتاً تلاش بر كاهش نقاط قوت و تضعيف نقاط قوت را مدنظر قرار مي‌دهند. درواقع حمله به عناصر قدرت ملي مي‌تواند يك مدل عمده باشد. البته عناصري كه پايداري نظام را تداوم مي‌دهد.
بر اين اساس بايد اينها يك مدلي براي ما طراحي كنند مي‌گوند كه در گذشته براي موضوعات سرنگوني يا براندازي آمريكايي‌ها سه مدل برخورد مي‌كنند.
مدل قديمي، آمريكا اگر مي‌خواسته مهاجم باشد برخورد با بدنه نظامي كشور مي‌كرده يعني حمله مي‌كرده به قواي مسلح تمركز بمباران‌ها بر قواي مسلح و از بين بردن آن و بعد حمله به سيستم سياسي و بعد از بين بردن آن سرنگوني و تشكيل حكومت جديد مثل حمله آمريكايي‌ها به ژاپن.
مدل ديگر انقلابات دانشجويي و مخملي و در واقع سرنگوني كشورها با استفاده از قدرت مغز افزاري كه اين قدرت شامل قدرت رواني، سياسي، اقتصادي و .... است نشان دادن قدرت و ارعاب و تهديد و بعد هم تغيير رژيم سياسي كه در بعضي از كشورهاي آسياي ميانه شاهد آن بوديم.
مدل سوم تركيبي از اين دو مدل است كه درواقع ممكن است كه در اين مدل دشمن بخواهد بيايد از كانال نظامي به عنوان مكمل اقدامات سياسي، اقتصادي استفاده بكند. ما در نگاه اوليه مي‌بينيم كه آمريكايي‌ها شايد توان اين را ندارند كه يك جنگ تن به تن زميني متقابل را دنبال كنند ولي به نظر مي‌رسد كه الگوي جنگ اقتصادي كه از پايه تحريم اقتصادي، سياسي شروع مي‌شود و توسعه‌اش با اغراق در توانمندي‌ها و قدرت خود حالت عمليات رواني دنبال مي‌شود و موضوع سوم تقويت عمليات سياسي يعني تهاجمات سياسي مي‌باشد.
در اينها از عمليات نظامي به عنوان مكمل استفاده مي‌شود يعني بعضي مواقع اهداف گزينشي، انتخابي و مكمل انتخاب مي‌شوند و بعد حمله به زيرساخت‌ها و حمله به زيرساخت‌هاي نظامي و دفاعي كشور اعم از آب و برق و نفت و سوخت كشور و ارتباطات.
به دنبال آن، آوردن فشار معكوس به مردم يعني وقتي مردم آب و برق و گاز نداشته باشند، خود به خود فشار روي آنها است و هدايت اين فشارها روي مردم به واسطه گروه‌هاي مخالف داخلي مردم را به سمت مخالفت و حوزه تخاصم بردن تا درگير كردن با دولت و بعد هم انجام يك عمليات تكميلي نظامي با ضربات تاكتيكي و تكميلي و نهايتاً جابجايي سيستم سياسي كشور هدف.
به نظر مي‌رسد كه آمريكايي‌ها يك همچنين مدلي را دنبال مي‌كنند حالا اگر ما هم بخواهيم پدافند غيرعامل را دنبال كنيم، بايستي در برابر اين مدل، كشور را پايدارسازي كنيم. در واقع دفاع در برابر اين مدل، شامل دو بخش است:
بخش نظامي كه قواي مسلح مسئوليت آن را دارند و بخش مردم و بدنه دولت كه ما در پدافند غيرعامل با قسمت دوم كار داريم. يعني مردم و بدنه و ... عنصر چهارمي كه ذكر آن مي‌رفت پايدارسازي بود و در واقع برداشت تهديد و حفظ ارتقاي استقامت سيستم در شرايط تهديد و پابرجا ماندن كه در اين چهار موضوع هر كدام از مفاهيمش مي‌تواند متفاوت باشد. مثلاً ما در مردم پيش‌بيني ملزومات اوليه براي مردم و قدرت اداره كشور و نيازمندي‌هاي مردم را مي‌بينيم در بخش زيرساخت در واقع پايدارسازي زيرساخت‌ها و تداوم فعاليت و خدمات در شرايط جنگ و شرايط تهاجم خارجي كه وارد بخش دفاعي نمي‌شويم.
لذا ما با اين مجموعه مي‌توانيم در واقع پدافند غيرعامل را تعريف كنيم.
سؤال: طراحي و تدوين استراتژي پدافند غيرعامل نيازمند شناخت تهديد و ابزار تهديد مي‌باشد. لطفاً در اين خصوص توضيح بيشتري براي اطلاح خوانندگان نشريه بفرمائيد.
در موضوعي به نام تهديد خارجي وقتي تهاجم همه جانبه است طبيعتاً ابزار آن هم همه جانبه است. مثلاً يكي از مؤلفه‌هاي آن تهاجم اقتصادي و فرهنگي است. كه خود اينها ابزارهاي متفاوتي دارند. مثلاً در تهاجم اقتصادي تحريم‌ها و قطع‌نامه‌ها بر عليه ما و اجرايي كردن سياست‌هاي تشويقي و تنبيعي و تحريم اقتصادي و ... در مقولات ديگر ما مي‌توانيم بگوييم كه در واقع ابزار تهديد ما تكنولوژي برتري‌ساز نظامي دشمن است.

مثلاً ممكن است به نيروگاه‌هاي برق ما حمله شود، امروزه يك سلاح‌هاي جديدي را براي حمله به نيروگاه‌ها ساخته‌اند با بمب‌هاي جديدي كه انفجاري نيستند و بمب‌هاي گرافيتي هستند. لايه‌هاي مقاوم كربن و گرانيت كه در مقابل ولتاژهاي بالاي برق مقاومت‌ مي‌كنند و توان سوزاندن كليه سيستم‌ها و شبكه‌هاي برقي متصل به هم را دارند. نمونه اين بمب‌ها را آمريكا در يوگسلاوي عليه آن كشور استفاده نمود.
هر صنعتي ابزار خودش را دارد. در مخابرات تهاجم‌هاي سايبري را داريم. در جنگ اطلاعاتي و سيستم‌هاي سنجيده دشمن، ماهواره‌ها و ...
سؤال: شناخت تهديد و ابزار تهديد دشمنان مي‌بايست توأم با آگاهي از مقدورات و توانمندي‌ها و نيز محدوديت‌ها و ضعف‌ها و خودي باشد. تاكنون چه اقداماتي در اين زمينه داشته‌ايد؟
اقداماتي كه در طول اين يك سال انجام شده مرحله ايجاد آمادگي و استقرار بوده است و با انجام مقدمات راه‌اندازي و فعاليت كميته د مرحله دوم ارتباطات را با تمامي وزارت‌خانه‌ها برقرار نموديم و آنها را از جايگاه پدافند غيرعامل به درجه‌هاي 1و 2و 3 تقسيم‌بندي نموديم. وزارت‌خانه‌هايي كه داراي اماكن حياتي و حساس و مهم را در اولويت دوم و وزارت‌خانه‌هاي فاقد طرح طبقه‌بندي را در اولويت سوم قرار داديم. در سال گذشته با هر كدام از اين گروه‌ها چندين جلسه داشتيم و توانستيم به توافق و تفاهم اوليه برسيم. در واقع مرحله شناخت و برنامه‌ريزي را سپري كرده‌ايم.
خوشبختانه براي گروه اول موافقت‌نامه اجرايي تهيه شده و با وزراي آنها و كميته پدافند غيرعامل، كميته مشتركي را طراحي نموده‌ايم. با پيگيري‌هايي كه از طريق سازمان مديريت و برنامه‌ريزي انجام شد، براي سال 86 در متمم بودجه رديف مستقلي را براي پدافند غيرعامل در نظرگرفته شد. خوشبختانه وزارت‌خانه‌ها نيز با همكاري كه داشته‌اند وضعيت مطلوبي است. البته پيشرفت‌ها نيز متفاوت بوده است. بعضي‌ها خيلي جلوتر و بعضي‌ها يك كم عقب‌تر هستند ولي مثلاً با وزارت‌خانه ارتباطات و فن‌آوري اطلاعات كه جزء وزارت‌خانه‌ها بسيار موفق ما بوده و همكاري بسياري خوبي در اين زمينه داشته است يا سازمان صدا و سيما و وزارت نفت كه در موضوع عسلويه و پتروشيمي با تعيين مشاور پدافند غيرعامل كارهاي خوبي انجام شده است. وزارت‌خانه‌هاي راه و ترابري و نيرو نيز اقدامات مؤثري را انجام داده‌اند.
اولين كار، عقد قرارداد با مشاورين در زمينه‌هاي مختلف است كه براي پروژه‌ها در سايت‌هاي موردنظر مشاوريني ذيصلاح تعيين مي‌گردند. اين مشاورين ضمن بررسي آسيب‌پذيري و مخاطرات هر پروژه را در برابر تهديدات احتمالي خارجي ارائه مي‌نمايند و بعد از تصويب طرح، اجراي آن شروع مي‌شود.
طبعاً تقويت مشاورين و تأييد صلاحيت فني آنها در اين كار از نكاتي است كه ما به آن اهميت مي‌دهيم و تلاش مي‌كنيم در اين زمينه از مهندسين بسيجي نيز كمك بگيريم.
شركت‌هاي مشاوره مي‌توانند در موضوعات پدافند غيرعامل در عرصه‌هاي مختلف مثل شهرسازي، راه‌سازي، الكترونيك، مخابرات، تونل‌سازي، نفت، گاز، برق و انرژي ما را ياري نمايند و ما آماده همكاري هستيم.
سؤال: شما اشاره كرديد به جنگ مخملي به هر حال اينها در حوزه‌هاي تهديد نرم مي‌باشد يعني روش‌هاي مقابله و پدافندي متناسب با خودش مثل حوزه‌‌هاي فرهنگي و سياسي و حتي اقتصادي را لازم دارد. لذا ارتباط اين حوزه‌ها با پدافند غيرعامل از ديدگاه شما چيست بايد مقولاتي را در قالب روش‌ها و برنامه‌هاي پدافند غيرعامل داشته باشيم و اينها به طريق اولي بحث‌هاي خود را مي‌طلبد مثل بحث فرهنگي، تهاجم فرهنگي، تهاجم اقتصادي و...
خوب اين ديگر مقولات خاص خودش را مي‌طلبد كه متقابلاً از همان راه است كه بايد پدافند كرد. پس اين حوزه‌ها را هم نمي‌توانيم خارج از پدافند غيرعامل در نظر بگيريم.
اگر پدافند غيرعامل را رويكرد كلي فرض كنيم كه همه اينها را شامل مي‌شود، مثلاً ما در عرصه‌هاي سياسي و روابط بين‌الملل معتقد هستيم كه توليد منافع مشترك بين ما و همسايه‌ها، بين ما و رقبا، بين ما و بازيگران اصلي صحنه منطقه‌اي و جهاني مي‌تواند به فعال شدن صحنه‌ها و نقش ما در فضاي بين‌المللي كمك بكند. يعني عامل بازدارنده‌اي در برابر تماميت‌خواهي دشمنان.
به عنوان مثال خط لوله صلح كه از ايران به پاكستان و هندوستان و از آنجا به چين مطرح است. اگر قرارداد منعقد شود و انشاءا... كار شروع شود، مي‌تواند چين و هندوستان و پاكستان را به گاز ما وابسته كند و در منافع و پيامدهايش شريك كند. لذا اين اشتراك منافع در واقع خودش براي ما بازدارندگي ايجاد مي‌كند و به نوعي در حوزه پدافند غيرعامل قرار مي‌دهد. منتهي اين يك رويكرد است كه توسط دستگاه سياست خارجي ما بايد دنبال شود كه الحمدا... به قوت هم اجرا مي‌شود.
شما خودتان هم اشاره كرديد كه خود آمريكا هم كه در عين حال تهديد ما هست با همين روش‌ها عمل مي‌كند يعني حتي خط تهاجم درست مي‌كند با مسافرت‌هايي كه مسئولانشان به كشورهاي مختلف دارند، همگامي را براي خودشان ايجاد مي‌كنند و بعد مي‌آيند حركت حمله را تدارك مي‌بينند.
نمونه ديگر تداخل حوزه‌ها در پروژه‌هاي اقتصادي داريم از جمله پارس جنوبي در عسلويه يعني يك نظريه در آن پروژه اين است كه دفاع از سرمايه ملي در آن پروژه با ايجاد منافع مشترك با كشورهاي ديگر تحقق مي‌يابد. آيا اين مورد با اصول و روش‌هاي پدافند غيرعامل قابل توجيه و كافي مي‌باشد؟ در صورت نياز چه اقدامات تكميلي براي آن لازم مي‌دانيد؟
سؤال: طبق تعريفي كه جنابعالي ارائه نموديد، دامن بحث پدافند غيرعامل بسيار گسترده است بطوري كه طيف‌هاي متنوعي را در برمي‌گيرد. بحث‌هاي اقتصادي، تكنولوژيكي و اطلاعاتي و حتي تا سياست خارجي نيز تعميم پيدا مي‌كند و در اين راستا و متناسب با وسعت بحث مشاركت و همكاري بخش‌هاي مختلف مديريتي و كارشناسي در بخش‌هاي كشوري و لشكري لازم مي‌باشد با اين توصيف فكر نمي‌كنيد ساختار موجود در قالب يك كميته آن هم در بخش دفاع به نوعي محدود كردن اين مباحث را در بر خواهد داشت. آيا هماهنگي و همكاري مديران عالي در سطح وزرايي در قالب‌هايي مشابه شوراي عالي اقتصاد و فرهنگ و مديران بحران و .... مي‌تواند روند امور اجراي طرح‌ها را تسريع نمايد؟
البته آن چيزي كه الآن در حال اجرا است، مصوب هيئت دولت است. بند 11 ماده 121 قانون برنامه پنجساله چهارم توسعه كشور و همچنين آئين‌نامه اجرايي آن مصوب هيئت وزيران كه در آن اختيارات كميته (سازمان) پدافند غيرعامل را مشخص كرده و عبارت است: تعيين سطح‌بندي امنيتي وزارت‌خانه‌ها، تصويب طرح پدافند غيرعامل و تصويب دستورالعمل‌هاي عمومي و تخصصي، بازنگري و نظارت بر آنها، هماهنگي بين دستگاه‌ها و تعيين سطح بندي اين وزارت‌خانه‌ها و ... كه در واقع كل اختيارات لازمه را خود آئين‌نامه به كميته داده و كميته خود شامل سه بخش وزارت دفاع، نماينده دولت كه از طرف رياست محترم جمهوري معرفي مي‌شود و قرارگاه پدافند هوايي خاتم‌الانبياء(ص) و مسئول دستگاه مربوطه است كه اينها مسئول اجراي مصوبات شورا هستند. ضمن اينكه آئين‌نامه اجرايي بند 11 ماده 121 قانون برنامه پنجساله چهارم توسعه كشور رئيس هر دستگاه را مسئول پدافند غيرعامل آن دستگاه معرفي كرده است. يعني وزير يا رئيس هر دستگاه موظف است مجموعه‌اي را به عنوان كميته پدافند غيرعامل با مسئوليت خودش يا يكي از معاونين با اختيار لازم منصوب كند و موارد را از طرف ايشان دنبال نمايد. لذا ساز و كاري با شوراي كميته دستگاه برايش پيش‌بيني شده است.
سؤال: يعني به نظر حضرتعالي اين ساز و كار براي انجام پروژه‌هاي پدافند غيرعامل كفايت مي‌كند؟
شرايط موجود براي انجام اين امور موجود هست ولي كافي نيست. يعني بخش عمده‌اي از اختيارات و چارچوب‌ها را دارد ولي كفايت نمي‌كند. اگر دستگاهي نخواهد همكاري بكند در اين آئين‌نامه مشخص نشده كه بايد با آن چه برخوردي كرد و چه كسي بايد با آن برخورد نمايد. در واقع اجرايي قدرت اجرايي در اين زمينه به كميته داده نشده است.
سؤال: كميته چه پيشنهادي دارد و آيا نسبت به پيشرفت امور خوشبين هستيد؟
پيشنهادي در اين زمينه تهيه كرده‌ايم و خدمت رياست‌جمهوري فرستاده‌ايم و مقام محترم رياست‌جمهوري در اين خصوص نماينده ويژه‌اي در كميته دائمي منصوب نموده‌اند.
احساس مي‌كنيم ادبيات مشتركي بين ما و دولت برقرار است كه درك واحدي در موضوعات و مفاهيم هست. خوشبختانه با دولت نهم احساس نزديكي و هماهنگي و همسويي خوبي در درك مفاهيم دفاعي داريم كه اميدواريم انشاءا... به تصميمات اجرايي خود برسيم.
سؤال: گسترش موضوع در اين حوزه كه طيف وسيعي از تخصص‌ها را در بر مي‌گيرد، مستلزم فرهنگ‌سازي است يعني نياز به يك آموزش گسترده‌اي مي‌باشد كه در تمام سازمان‌ها، برنامه‌ها و اصول پدافند غيرعامل را بشناسند و نهايتاً بتوانند در طرح‌ها و برنامه‌ريزي‌هاي خودشان لحاظ نمايند. براي اين موضوع چه برنامه‌اي داريد؟
طبيعتاً هم جزء وظايف اين كميته هست كه فرهنگ‌سازي در زمينه پدافند غيرعامل بايد محقق شود و هم اجرا و هم برنامه‌ريزي آموزش‌ها و پروژه‌هاي موردنظر ما در اين مقوله به چند چيز احتياج مبرم داريم يعني اگر بخواهيم فرآيند فرهنگ‌سازي را به نوعي از بالا دنبال كنيم؛
اولويت با توليد علم و فرهنگ است. به نوعي مي‌توانيم بگوييم پدافند غيرعامل عرصه‌هاي مختلف را در بر مي‌گيرد. مثلاً ما در عرصه‌هاي صنعتي مواجه مي‌شويم با مقابله تكنولوژي دشمن و يا در عرصه‌هاي دفاعي با سيستم تكنولوژي حمله مي‌كنند ما براي دفاع بايد ماهيت تكنولوژي سلاح مقابل را بشناسيم و به نوعي به يك برتري علمي و فني نسبت به آن تكنولوژي پيدا كنيم تا در مقابلش دفاع كنيم و در تعريف ديگر مي‌توانيم بگوييم شناسايي شكاف‌هاي تكنولوژيك كه جزو كاركردهاست و اين شناسايي نيازمند يك جهاد علمي است و شايد بدون كار علمي نشود اين را بدست آورد. پس گام اول را ما در واقع توليد علم مي‌دانيم گام دوم را پژوهش‌هاي نظري مي‌بينيم يعني ما در اين زمينه با وجود اطلاعات و تحقيقاتي كه در كشور وجود دارد، تأليف و ترجمه و پژوهش‌هاي نظري اين را يك ضرورت مي‌بينيم تا بتوانيم اين علم بدست آمده را توزيع كرده و گسترش دهيم. بحث سوم آموزش است كه به شدت براي ما مهم است. ببينيد من نمي‌توانم بپذيرم كه يك مهندس فرضاً عمران يا مهندس معمار، مهندسي كه مي‌خواهد يك مجموعه را طراحي كند، وقتي به او بگويند مثلاً در مباحث زلزله ريسك زلزله را محاسبه كنيد و بعد ضريب آئين‌نامه‌اي كه در مقابل زلزله تعيين شده در نظر بگيريد، بعد يكي از مخاطراتي كه خواه ناخواه وجود دارد مخاطره جنگ است كه خود را بر جامعه تحميل مي‌كند.
نمونه هشت سال جنگ تحميلي كه ناخواسته بر ما تحميل شد. در واقع مهندسين ما و عناصر فني ما بايستي بتوانند خسارات ناشي از يك جنگ احتمالي را در سازه‌ها برآورد نمايند. و در واقع آئين‌نامه‌هاي جديدي توليد كنند كه در برابر جنگ بعدي يا حادثه بعدي سيستم مقاوم باشد. ما پيشنهادي به وزارت علوم داديم مبني بر اينكه حداقل 2 واحد به عنوان پدافند غيرعامل يا كاهش مخاطرات ناشي از جنگ را در تمام رشته‌ها بگذارند. آموزش‌هاي عرضي نيز داريم كه به عنوان دوره‌هاي كوتاه مدت و با هدف ارتقاء و به روز رساني سيستم‌ها و مديران برگزار مي‌گردد. موضوع بعدي تبليغ و تكرار است كه مسائل مربوط به حوزه پدافند غيرعامل بايستي در كتاب‌هاي درسي كه در سطوح مختلف دبيرستان و دانشگاه تبليغ و تكرار شود تا از پايه‌هاي اوليه توليد فرهنگ و فرهنگ‌سازي شود. و وقتي كه فرد به سن بلوغ مي‌رسد اين امر در درون باورهايش جا بگيرد. و البته روزنامه و نشريات نيز مي‌توانند كمك مؤثري باشند.

در حدود 4 يا 5 ماه پيش وقتي مي‌خواستيم در مورد اين قضيه صحبت كنيم، مي‌گفتند كه صحبت نكنيد مردم را به هراس مي‌اندازد، امنيت رواني جامعه به خطر مي‌افتد و سياسيون به دنبال اين بودند كه اين موضوع با سكوت برگزار شود. ولي وقتي اتفاق بم افتاد و جمعيت در حدود 50 هزار نفر ظرف دو ـ سه روز از دست رفت، نشان داد كه ما بايد از قبل آمادگي اين موضوعات را مي‌داشتيم. خوشبختانه الآن آگاه‌سازي نسبت به زلزله انجام مي‌شود. در خصوص پدافند غيرعامل نيز همين طور است. موضوع جنگ موضوعي نيست كه ما به دنبال آن باشيم. سياست نظام نيز پرهيز از جنگ است ولي آمادگي هست كه مي‌تواند جلوي وقوع را بگيرد نه عدم آمادگي. اگر بخش دفاعي ما آماده باشد، مي‌تواند جلوي حمله را بگيرد.
اگر دولت ما آماده باشد، مي‌شود به نوعي پيشگيري رسيد. آرامش با آگاهي منتقل مي‌شود نه با جهل و خواب كردن.
خواب كردن مردم نسبت به تهديدات و مخاطرات ناشي از جنگ، شايد به مردم آرامش دهد ولي اگر مردم زماني به آگاهي رسيدند كه بمب به منزلشان اصابت كرد ديگر قابل كنترل نيست.
بايستي ايجاد آمادگي كنيم. سيستم اداري كشور ما بايستي بتواند ذهنيت مردم را براي همچنين برخوردي آماده كند. ببينيد كشورهاي در دنيا هستند كه 200 ـ 300 سال هست كه جنگ ندارند مثل سوئد، نروژ، دانمارك، سوئيس و امثالهم. باز هم مانور دارند براي آماده كردن مردم. در چنين شرايطي مثلاً پناهگاه درست كردند تا به فكر آذوقه‌شان هستند حتي در سوئيس من شنيدم كه سالي چند ماه مي‌پردازند به ساختن سازه‌ها در زيرزمين‌ها مثل دانشگاه، بيمارستان و ... .
اين نشان دهنده اين نيست كه مردم بترسند، بلكه اين در واقع نشان مي‌دهد كه مردم چقدر آماده هستند و مي‌توانند خودشان را با هر شرايطي وفق دهند. من فكر مي‌كنم كه ما در حوزه فرهنگ‌سازي هم بعد از عبور از همچنين مسيري بايد جلو برويم.
با توليد علم، تحقيقات صنعتي و آموزش و تبليغ و تكرار مفاهيم عالي پدافند غيرعامل را تبديل كنيم به يك فرهنگ، تبديل كنيم به يك مطالبه و يك باور عمومي.
ما در پدافند غيرعامل مي‌گوييم: پدافند غيرعامل صلح‌آميزترين روش دفاع است و كم‌هزينه‌ترين.
اگر ما اين روش را به عنوان يك روش صلح‌آميز داشته باشيم، پروسه پدافند غيرعامل نه به خارج و نه داخل را نبايد نگران كند. خارجي‌ها بايد بگويند كه اينها دارند ضعف‌هايشان را از بين مي‌برند و داخلي‌ها بايد بگويند كه دارند پايدار مي‌شوند.
پايدار شدن در برابر سيستم تهديد، ايجاد آمادگي در برابر اتفاق‌هاي احتمالي آينده در واقع بايستي حسن آرامش و حسن اعتماد به نفس طمئنينه مردم بيفزايد كه ما اميدوار هستيم انشاءا... هم همين طور بشود.
سؤال: در تاريخ اين كشور هم شواهد زيادي داريم كه فرهنگ استفاده از روش‌هاي پدافند غيرعامل متداول بوده است. مثل طرح‌هاي شهرسازي و معماري كه كوچه‌هايي طراحي مي‌كردند با درگاه‌هاي كوتاه و ديوارهاي بلند و حتي در مقاطعي از كوچه‌ها سقف‌هاي كوتاه ايجاد مي‌كردند و نيز مسير انتقال آب به قلعه‌ها از ديد مهاجمين پنهان بوده نوع و حجم آذوقه متناسب با ساكنين و محل نگهداري بدور از آسيب‌هاي احتمالي بوده كه همه جنبه دفاعي و پدافندي داشته است. به عبارت امروز متخصصين معماري، سازه، آب، انرژي، كشاورزي، صنعتي، مواد و .... همه با اين فرهنگ آشنا بوده‌اند. بدين ترتيب مي‌توان گفت جهت گسترش فرهنگ پدافند غيرعامل بهتر است حركتي از دانشگاه‌ها شروع شود در اين زمينه نظرتان را بفرمائيد و اينكه چه برنامه‌اي داريد؟‌
ما آمادگي داريم كه از طريق سازمان بسيج مهندسين و يا ساير مراكز آموزشي و تحقيقاتي، در اين زمينه‌ها اجلاس‌ها، كارگاه‌هاي آموزشي يا جلسات پرسش و پاسخ برگزار كنيم. ضمن اينكه با بسيج تفاهم‌نامه‌اي را امضاء كرده‌ايم كه در عرصه‌هاي مختلف كاركرد مشترك بين بسيج و پدافند غيرعامل را تعيين كرده است.
به عنوان سؤال آخر، چنانچه اطلاع داريد پدافند غيرعامل در بخش دفاع در ساختار مهندسي ساختمان ديده شده است كه ضمن عدم امكان تحقق انتظارات و طرح‌هاي متخصصين ديگر، تعامل با بخش‌هاي مختلف را دچار ابهام نموده است آيا، در برنامه توسعه پدافند غيرعامل در دستگاه‌هاي ديگر از اين الگو استفاده مي‌شود يا برنامه ديگري داريد؟
پدافند غيرعامل شامل كليه اقدامات مي‌شود ولي ما مي‌گوييم اقدامات و تدابير. نظامات و روش‌ها هم مي‌تواند يك كار پدافند غيرعامل باشد. طرح، الگوي طرح و مديريت برتر هم مي‌تواند پدافند غيرعامل باشد. اقدامي كه آسيب‌پذيري‌هاي ما را كاهش دهد و آنها را حذف و قوت‌ها را افزايش دهد مي‌شود پدافند غيرعامل.
ما مي‌توانيم يك جاهايي اين كارها بكنيم يعني با ايجاد پوشش اين كارها را انجام دهيم. تا دشمن نتواند بفهمد كه ما در مجموعه‌هايمان چه كارهايي را انجام مي‌دهيم. مثلاً با پوشش گياهي، با پراكندگي و توزيع عملكردها در مجموعه‌هاي مختلف و ... بيش از صد روش و صد كاركرد وجود دارد كه منحصر به بحث مهندسي نيست ولي مهندسي در واقع پايه مطمئن‌تري در پدافند غيرعامل است يعني استحكام‌سازي.
البته مهندسي نسبت به ساير رشته‌ها در اين حوزه‌ كاركرد بيشتري داشته ولي مفهومش اين نيست كه بخش‌هاي ديگر از پدافند غيرعامل دور باشند انشاءا... در فرصت ديگر با جزئيات بيشتر به اين موضوع مي‌پردازيم.
سؤال: دانشكده پدافند غيرعامل سپاه كه به تازگي تأسيس گرديده چه اهدافي را پيگيري مي‌كند؟
همان طور كه از اول بحث مطرح كرديم با توجه به ضرورت پرداختن به موضوع پدافند غيرعامل و نشر و تسري آن در ابعاد مختلف جامعه و نهايتاً تبديل شدن آن به يك فرهنگ و باور عمومي نياز به توسعه مراكز دانشگاهي و علمي جهت آموزش و تربيت نيروي انساني متناسب با نيازهاي پدافند غيرعامل در اين رابطه مي‌باشد. و همچنين با توجه به تنوع علوم و فنوني كه در پدافند غيرعامل براي مقابله با آن مواجه هستيم. ضرورت دارد براي تعيين ارتباط و تعامل بين رشته‌اي براي تعميق علوم مربوط به پدافند غيرعامل در توليد رشته‌هاي تحصيلي متفاوت و با كاركردهاي متنوع ايجاد دانشكده پدافند غيرعامل امري ضروري است.
تشكيل اين كار (تشكيل دانشكده) مي‌تواند گامي بسيار مؤثري در رسيدن به اهداف آموزشي و در نهايت فرهنگ‌سازي موضوع پدافند غيرعامل باشد.

برگرفته از ويژه‌نامه پدافند غيرعامل، شهريور86، صفحات 3 تا 10

راهبردها و چالش‌هاي امنيت انرژي در گفتگو با دكتر غلامرضا جلالي رئيس سازمان پدافند غيرعامل

راهبردها و چالش‌هاي امنيت انرژي در گفتگو با دكتر غلامرضا جلالي رئيس سازمان پدافند غيرعامل

وجود منابع ارزشمند انرژي در كشور و روند فزاينده استخراج و گسترش زيرساخت‌ها و تأسيسات در حوزه انرژي از جمله صنايع بالادست و پايين‌دست نفت، ميادين و سكوهاي اكتشاف و استخراج نفت و گاز، مجتمع‌هاي عظيم پتروشيمي، خطوط انتقال و توزيع نفت و گاز، نيروگاه‌هاي برقابي و گازي، شبكه‌هاي گسترده انتقال و توزيع برق و آب در كشور و در كنار تمامي اينها، نيروگاه اتمي بوشهر را مي‌توان عمده‌ترين فرصت‌ها و توانمندي‌هاي موجود براي تسريع در روند توسعه ايران برشمرد.

اما به راستي آيا در صورت وقوع حوادث طبيعي و فني با بروز درگيري‌هاي نظامي با دشمنان، علاوه بر حفظ امنيت و كاركرد اين زيرساخت‌ها، تدابير مؤثري نيز براي مقابله با دفع تهديدات و جلوگيري از آسيب‌رساني به آنها انديشيده شده است؟

دكتر غلامرضا جلالي، رئيس سازمان نوپاي «پدافند غيرعامل» در گفتگو با «تازه‌هاي انرژي»، پايداري در برابر تهديد را مهمترين راهبرد و مأموريت اين سازمان مي‌داند و معتقد است تضمين ايمني و تأمين امنيت زيرساخت‌هاي استراتژايك و حياتي كشور در حوزه انرژي، مستلزم تغيير نگاه مسئولان و مردم از نگرش هزينه‌اي به سرمايه‌گذاري در داخل كشور و تبيين سازوكارهاي شايسته و بايسته‌اي است در عرصه بين الملل ذيل عنوان «ديپلماسي انرژي».

فكر مي‌كنم جنابعالي هم به عنوان يك ارشناس خبره نظامي با اين موضوع موافق باشيد كه اصلي‌ترين دليل وقوع چالش‌هاي نظامي اخير در منطقه خليج‌فارس از جلمه اشغال افغانستان و عراق از سوي آمريكا، انرژي و تأمين امنيت عرضه آن براي ايالات متحده بوده است. با توجه به رويكرد غيرنظامي سازمان پدافند غيرعامل در برابر تهديدات بالقوه نظامي و غيرنظامي، مأموريت سازمان پدافند غيرعامل براي تأمين امنيت انرژي جمهوري اسلامي ايران چگونه تدوين شده است؟
پس از وقوع جنگ تحميلي عليه ايران و بروز صدمات قابل توجه به تأسيسات زيربنايي و استراتژيك كشور و با مطالعه شيوه‌هاي گوناگون حفاظت از اين زيرساخت‌ها در سراسر دنيا، براساس عنايت مقام معظم رهبري، كميته دائمي پدافند غيرعامل و آيين‌نامه‌هاي اجرايي به منظور تحقق اهداف در نظر گرفته شده آن تدوين شد كه با توجه به اهميت موضوع، مجلس شوراي اسلامي نيز مطابق بند11 ماده 121 قانون برنامه چهارم توسعه، دولت را مكلف كرد در يك دوره پنج‌ ساله، آسيب‌پذيري كشور در مراكز حياتي و حساس را كاملاً از بين ببرد. اين موضوع، يك تكليف قانوني بود كه مجلس آن را ايجاد كرد و بر همين اساس، دولت نيز پس از تدوين آيين‌نامه‌هاي اجرايي لازم، چگونگي انجام مأموريت‌ها و مشاركت دستگاه‌هاي اجرايي را با اين كميته تعيين و ابلاغ كرد كه در نهايت، اين فرايند به تصويب مقام معظم رهبري نيز رسيد.
با توجه به ساختار نظامي سازمان و برداشت عمومي از واژه پدافند به عنوان موضوع نظامي، ارتباط سازمان با بدنه كارشناسان و مديران صنعتي با رويكردي كاملاً غيرنظامي، چگونه برقرار مي‌شود و اصولاً رويكرد صنايع و به طور خاص، صنعت نفت براي همكاري با سازمان در چه سطحي تعريف شده است؟
خوشبختانه به تبديل كميته دائمي به سازمان پدافند غيرعامل، دامنه فعاليت‌هاي ما بسيار گسترده‌تر شده است. تا جايي كه برابر قانون، رئيس تمام دستگاه‌هاي اجرايي كشور از جمله وزراء، استانداران و ساير مسئولان اجرايي، مسئول پدافند غيرعامل در دستگاه مربوطه شناخته شدند و برهمين اساس، تاكنون ارتباط بسيار مناسبي با دستگاه‌هاي مختلف برقرار شده است.
امروزه دستگاه‌هاي اجرايي كشور از جمله وزارتخانه‌هاي نفت و نيرو به سطحي از توانمندي و باور رسيده‌اند كه در صورت وقوع بحران، بتوانند شرايط موجود را مديريت و اداره كنند و البته قبل از بحران  هم آسيب‌پذيري‌هاي خود را در برابر تهديدات، كاهش دهند. با استقرار واحدهاي HSE در زيرمجموعه‌هاي وزارت نفت و بسياري از واحدهاي مرتبط با حوزه انرژي، در واقع هم‌افزايي بسيار مناسبي ميان كارشناسان ما و مديران و كارشناسان ايمني سازمان‌ها و شركت‌هاي مختلف به وجود آمده و از اين وضعيت، رضايت كاملي حاصل شده است.
در واقع پدافند غيرعامل، همان مديريت ايمني در واحدهاي صنعتي است. با در نظر گرفتن عامل تهديد خارجي. بر همين اساس پيشنهاد داده‌ايم واحدهاي HSE اين شركت‌ها تبديل به واحدهاي HSED يا نظام سلامت، ايمني، محيط‌زيست و پدافند غيرعامل (Passive Defense) شوند.
نكته‌اي كه اينجا مطرح مي‌شود اين است كه با توجه به وجود واحدهاي سازماني ايمني در صنايع، خصوصاً صنعت نفت، حضور سازمان در اين حوزه‌ها چه توجيهي مي‌تواند داشته باشد و به طور كلي، آيا سازمان در كارهاي اجرايي نيز دخالت مي‌كند؟
ببينيد وقوع حملات و جنگ‌ها امروزه اجتناب‌ناپذير است و چگونگي انجام آنها و مهمتر از آن، اهداف طراحي شده و مطالبات جنگ‌افروزان جنگ‌ها، امروزه به طور كلي متفاوت و بسيار پيچيده شده است. در سيستم نظامي نگاهي كه به وقوع جنگ‌ها وجود دارد، اين موضوع را تأييد مي‌كند كه جنگ‌ها با كيفيت گذشته هرگز تكرار نمي‌شوند. امروزه يكي از اصلي‌ترين مأموريت‌هاي تعريف شده براي جنگ‌افروزان، تهديد زيرساخت‌هاي كشورهاي هدف است.
اصلي‌ترين مأموريت سازمان پدافند غيرعامل نيز نهادينه‌سازي فرهنگ پايداري در برابر تهديدات است و در حقيقت دفاع غيرعامل در جنگ‌هاي نامتقارن و پيچيده امروزي با هدف مقابله با تهاجمات بيگانگان و كاهش خسارت ناشي از انواع حملات هوايي، زميني و دريايي كشور مهاجم ترويج مي‌شود. به دليل اهميت بنيادين اين موضوع و براي حفظ امنيت داخلي در كشور، وسعت و گستره پدافند غيرعامل تمامي زيرساخت‌ها و مراكز حساس و حياتي غيرنظامي و نظامي از جمله بنادر، فرودگاه‌ها، پل‌ها، زيرساخت‌هاي محصولات استراتژيك نظير تأسيسات و تجهيزات نفتي، پالايشگاه‌ها، نيروگاه‌ها، خطوط انتقال گاز، شبكه‌هاي برق و ... را در برمي‌گيرد، چرا كه امنيت ملي و اقتصادي و شكست‌ناپذيري در جنگ، وابستگي شديدي به برنامه‌ريزي و ساماندهي همه جانبه در موضوع حياتي دفاع غيرعامل دارد.
امروزه و براساس دكترين جديد كشورهاي متخاصم، اخلال در امنيت عمومي كشورها با آسيب‌رساني به منابع و شبكه‌هاي انتقال مايحتاج روزانه مردم از جمله غذا، آب، فاضلاب، بنزين و مواردي اينچنيني صورت مي‌پذيرد. جالب است بدانيد كه براساس آناليز جنگ 33 روزه در لبنان، روستاهاي لبنان به عنوان يكي از اهداف استراتژيك رژيم صهيونيستي در اين جنگ مطرح شده بود.

 با صراحت اعلام مي‌كنم در صورت تغيير نيافتن نگرش مديران به ايمني و پدافند غيرعامل از نگاه هزينه‌اي به نگاه سرمايه‌اي در صنايع نفت و گاز، در آينده هر كارخانه پتروشيمي در حكم يك بمب خواهد بود كه خسارات جبران‌ناپذيري به بار خواهد آورد.

اما اصلي‌ترين وظيفه سازمان پدافند غيرعامل، تدوين آيين‌نامه‌ها، ايجاد هماهنگي و نظارت بر اعمال مقرراتي است كه سازمان‌ها ملزم به اجراي آن هستند و با توجه به وجود هماهنگي مناسب ميان ما واحدهاي ايمني سازمان‌ها و ارگان‌هاي اجرايي، نتايج بسيار خوبي را تاكنون شاهد بوده‌ايم.
آقاي دكتر! كشور ما تجربه هشت سال جنگ تحميلي را در پيشينه خود دارد. در سال‌هاي اخير نيز شاهد وقوع جنگ‌هاي متعددي در منطقه حادثه‌خيز خاورميانه بوده و راهبرد نظامي و تهديد حمله به ايران از سوي آمريكا نيز چندين بار به طور جدي از سوي مسئولان ارشد اين كشور در گذشته مطرح شده است. با توجه به بالا بودن ضريب آسيب‌پذيري تأسيسات انرژي از جمله پالايشگاه آبادان در گذشته از يكسو و از سوي ديگر، گسترش و توسعه زيرساخت‌هاي حوزه انرژي از جمله احداث و توسعه تأسيسات نفت، گاز و پتروشيمي در عسلويه، گسترش شبكه گازرساني به مناطق مختلف و همچنين افزايش ظرفيت و احداث نيروگاه‌هاي برق در كشور، مقاوم‌سازي و ايمني اين زيرساخت‌ها در برابر تهديدات داخلي و خارجي تا چه ميزان استانداردهاي پدافند غيرعامل را پوشش مي‌دهد؟
اين موضوع از دو جنبه قابل بررسي است: اول اينكه چه اقداماتي براي تأسيسات قديمي انجام داده‌ايم و ديگر اينكه مأموريت و وظايف ما براي ايمن‌سازي تأسيسات در حال ساخت چيست. براي ايمن‌سازي و رفع تهديدات احتمالي از زيرساخت‌هاي قديمي، سازمان با انتخاب و همكاري گروهي از مشاوران و صاحب‌نظران در اين حوزه، پس از تدوين و ابلاغ آيين‌نامه‌هاي اجرايي و الزامات ايمن‌سازي در برابر تهديدات تأسيسات و تجهيزات در حوزه‌هاي مختلف، تعامل بسيار مناسبي را با دستگاه‌هاي اجرايي برقرار كرده است كه خوشبختانه با استقبال خوبي مواجه شده‌ايم.
اما براي پاسخگويي به قسمت دوم سؤال و ايمن‌سازي تجهيزات و تأسيسات در حال ساخت، اجازه بدهيد موضوع را از منظر ديگري بررسي كنيم؛ به طور كلي تأمين مواد اوليه صنايع، حفاظت از تجهيزات حساس و منحصر به فرد صنعتي كه از سرمايه‌هاي ملي محسوب مي‌شوند و به حداقل رساندن تلفات انساني در ميان كاركنان صنايع از جمله اهداف و برنامه‌هاي سازمان در ارتباط با صنايع است كه تمامي اين موارد در قانون برنامه پنجم توسعه نيز مورد تأكيد قرار گرفته است.
در برنامه پنجم توسعه، كاهش سطح آسيب‌پذيري را با جدّيت دنبال مي‌كنيم كه اصلي‌ترين هدف ما در حوزه صنعت، پايدارسازي در ارائه محصولات و خدمات به مردم است و با ارائه طرح‌ها و پيشنهادات كارشناسي و مناسب براي زمان وقوع بحران با تأكيد بر تداوم توليد، نيازمندي‌هاي كشور و مردم را مدنظر داريم. البته نيازمندي مردم به حامل‌هاي انرژي، تأمين سلامت آب آشاميدني و امنيت شبكه‌هاي آب، برق، گاز و فاضلاب از اهميت ويژه‌اي برخوردار هستند.
در بيانيه مأموريت سازمان، كسب امنيت  پايدار در توسعه و پايدارسازي زيرساخت‌هاي حياتي كشور يكي از اهداف اصلي پدافند غيرعامل تعريف شده است. با توجه به ساختار دولتي حاكم بر اقتصاد و تأسيسات زيربنايي كشور از جمله صنايع نفت و نيرو، تعامل سازمان به عنوان زيرمجموعه‌اي از نيروهاي مسلح با دستگاه‌هاي دولتي در چه سطحي تعريف شده است؟
در گذشته و با توجه به محدوديت‌ها و شرايط زماني، به پايداري زيرساخت‌ها در برابر تهديد، توجه لازم و مناسبي نشده بود. اما خوشبختانه دولت علاوه بر تخصيص اعتبارات مناسب براي اين مهم، اختيارات اصل 127 قانون اساسي را به يك تيم 5 نفره منتقل كرده است كه تصميمات اتخاذ شده از سوي آنان در حوزه پدافند غيرعامل، در حكم مصوبه هيئت وزيران و تصميمات رئيس‌جمهور است كه پشتوانه بسيار مناسبي را براي سازمان ايجاد كرده است. همچنين با نگاه جدي رئيس‌جمهور و انتصاب برادرشان به عنوان دبير شوراي عالي پدافند غيرعامل، در حقيقت پيوند محكمي ميان مصوبات پدافند غيرعامل و چگونگي اجراي آن در سازمان‌هاي دولتي ايجاد شده است و اميدواريم با وجود كم‌توجهي در سال‌هاي گذشته، طي مدتي كوتاه به استانداردهاي جهاني در اين زمينه برسيم.
قطعاً شما هم موافق اين موضوع هستيد كه ايمن‌سازي زيرساخت‌هاي حياتي و حساس كشور براي برآوده ساختن الزامات پايداري در مواقع تهديد، مستلزم هزينه‌هاي بسيار بالايي است كه معمولاً در زمان احداث صنايع، كمتر به آن توجه مي‌شود. ارتباط افزايش هزينه‌ها براي تأمين الزامات ايمني در برابر تهديد با ارزان‌سازي زيرساخت‌هاي حياتي و حساس كه به عنوان يكي از اصول تعريف شده براي سازمان پدافند غيرعامل تعيين شده است  چگونه برقرار خواهد شد؟
به اين نكته مهم بايد توجه كرد كه منشأ تهديد، همواره خارجي نيست و تهديدهاي بسياري نيز با منشأ داخلي وجود دارد كه متأسفانه يا اصلاً توجهي به آن نمي‌شود يا به صورت كاملاً سطحي و با هدف شانه خالي كردن از مسئوليت‌ها با آن برخورد مي‌شود.
در حالي كه وضعيت آلودگي هواي تهران و ساير كلان‌شهرهاي كشور بسيار تأسف‌بار است، همچنان مشغول توليد خودروهاي بي‌كيفيت و با مصرف سوخت بسيار بالا هستيم. امروزه شرايط دنيا بسيار متفاوت شده است، اما خودروسازان ما همچنان با تفكر «پيكان 1347» مشغول فعاليت هستند. ميزان بسيار بالاي مصرف سوخت خودروها تا جايي پيش رفته است كه كشور را در بحران قرار داده و بحث تحريم بنزين را در عرصه بين‌الملل بر ايران تحميل كرد.
متأسفانه باور عموم مسئولان و مردم بر اين است كه بعد از وقوع بحران و براي برون‌رفت از معضلات پديد آمده، چاره‌انديشي شود كه موضوع مقاوم‌سازي ساختمان، مثال بارزي است از اين موضوع كه متأسفانه بعد از وقوع زلزله بم به آن توجه شد و در گذشته، كتر توجهي به آن مي‌شد. اما امروزه در فرهنگ ساختمان‌سازي كشور، موضوع مقاوم‌سازي جاي خود را باز كرده است. هر چند هنوز هم به طور كامل رعايت نمي‌شود.
حادثه سال گذشته در شازند اراك كه تلفات انساني بسياري را نيز در پي داشت، بسيار تأسف‌بار بود. خود من با سابقه بسيار در ميدان‌هاي جنگ و حوادث ناگوار، از ديدن تصاوير اين حادثه، بسيار متأثر و شگفت‌زده شدم. اگر در موقع خريد تكنولوژي يا سرمايه‌گذاري براي احداث صنايع، خصوصاً نفت و گاز، هزينه‌هاي مربوط به ايمني آن را حذف كنيم، در آينده مجبور خواهيم بود چندين برابر آن را در زمان وقوع حادثه كه بعضاً قابل جبران نيز نيستند، پرداخت كنيم. با صراحت اعلام مي‌كنم كه در صورت تغيير نيافتن نگرش مديران به ايمني و پدافند غيرعامل از نگاه هزينه‌اي به نگاه سرمايه‌اي در صنايع نفت و گاز، در آينده هر كارخانه پتروشيمي در حكم يك بمب خواهد بود كه خسارات جبران‌ناپذيري به بار خواهد آورد. مسايلي از اين دست كه متأسفانه بسيار هم وجود دارد، هزينه‌هايي را بر كشور تحميل مي‌كند كه بسياري از آنها جبران‌ناپذير هستند. اين نكته را هم اشاره كنم كه هرچند با تأخير طولاني، اما خوشبختانه امروزه در شهر تهران شاهد تشكيل مراكز مديريت بحران هستيم كه بايد توجه بيشتري به كميت  و كيفيت اين مراكز شود.
آقاي دكتر! امروزه و براساس نگرش توسعه پايدار، حفظ و صيانت از محيط‌زيست، بخش اساسي راهبردهاي توسعه را تشكيل مي‌دهد. براساس نگرش سازمان و مأموريت‌هاي تعريف شده براي آن، آيا محيط‌زيست و منابع طبيعي نيز به عنوان يكي از زيرساخت‌هاي كشور، شامل اقدامات پدافند غيرعامل مي‌شود و اصولاً تعامل شما با سازمان حفاظت محيط زيست در چه سطحي قرار دارد؟
بدون شك، صحبت از توسعه پايدار بدون ملاحظات زيست‌محيطي معنا و مفهوم ندارد و اين موضوع نيز براي ما بسيار حائز اهميت است. فراهم آوردن الزامات تضمين سلامت مردم و تأمين امنيت جاني براي آنان، از وظايف حكومت‌هاست و اين موضوع نيازمند صيانت از محيط‌زيست و حفاظت آن در برابر فعاليت‌هاي مخرب است. اما با توجه به وجود تفاوت‌هاي ماهوي و ساختاري در عملكرد ما و اين سازمان، ما مشغول فعاليت‌هاي خودمان هستيم و آنها هم در مسير خود گام برمي‌دارند.
با وجود وابستگي شديد كشور ما به حامل‌هاي انرژي چه به لحاظ تأمين نيازمندي‌هاي داخلي و چه از لحاظ كسب درآمدهاي ارزي حاصل از فروش نفت، اين طور به نظر مي‌رسد حفاظت و صيانت از تأسيسات توليد و عرضه انرژي در كشور ما عمدتاً معطوف به نيروگاه هسته‌اي بوشهر شده است. با توجه به نارسايي‌ها و آسيب‌پذيري شبكه توليدو  انتقال انرژي از جمله شبكه‌هاي برق و آب، آيا شما موافق تداوم اين روند هستيد و ايمني تأسيسات نفتي در همين سطح باقي خواهد ماند؟
بدون تعارف بايد عرض كنم كه وجود ناهماهنگي در توليد و عرضه انرژي در كشور، موضوع بسيار مهمي است كه ابعاد بسياري به خود گرفته و فرصت وجود منابع عظيم نفت و گاز در كشور و مصرف بالا به همراه بهره‌وري پايين، امروزه به عنوان تهديدي براي كشور ما محسوب مي‌شود و به طور كلي معتقد هستم كه ناهمگوني‌هاي بسياري چه در سياست‌هاي داخلي و چه در رويكرد بين‌المللي ما در حوزه انرژي وجود دارد.
در خصوص انرژي هسته‌اي بايد اشاره كنم كه اين نوع از انرژي علاوه بر تأمين بخشي از نيازهاي كشور به برق و كمك به پيشرفت كشورمان در زمينه‌هاي پزشكي و كشاورزي، مصارف ديگري نيز دارد و با توجه به توانمندي كشورمان در دستيابي به فناوري صلح‌آميز آن كه مخالفت شديد كشورهاي غيرهمسو با ما را در پي داشت، صلابت ايران را در عرصه بين‌المللي دوچندان كرده است.
به طور خاص اگر نگاهي به كره شمالي داشته باشيم، دستيابي به انرژي هسته‌اي توسط اين كشور، قدرت چانه‌زني‌هاي سياسي آن را در عرصه بين‌المللي افزايش داده است و ساير كشورها مجبور به مذاكره با آن هستند. اين موضوع براي كشورهاي صاحب اين فناوري غيرقابل پذيرش است كه ايران با وجود داشتن منابع عظيم  نفت و گاز، به فناوري صلح‌آميز انرژي هسته‌اي نيز دست يافته است و بنابراين مخالفت‌هاي بسياري با اين موضوع مي‌شود. بنابراين، اصل موضوع دستيابي به فناوري صلح‌آميز هسته‌اي را نيز مي‌توان به عنوان عامل بازدارنده ارزشمندي در برابر تهديدات برشمرد كه با درايت مقام معظم رهبري و حمايت دولت، شاهد صلابت كشور در اين موضوع هستيم.
از صحبت‌هاي شما اين طور استنباط مي‌شود كه مديريت منابع انرژي در كشور علاوه بر تدوين راهبردهاي نوين چه در عرصه توليد و چه در عرصه مصرف، نيازمند بازنگري در روابط ديپلماتيك خود نيز در اين حوزه است. آيا مي‌توان براي «ديپلماسي انرژي» در حفظ امنيت كشور و پايداري در برابر تهديدات، نقش مهمي قائل شد؟
قطعاً همين طور است. توليد منافع مشترك ميان ايران و همسايگاه و به طور كلي ارتباط دوسويه با بازيگران اصلي منطقه‌اي و جهاني، نقش بسيار مهمي در هر چه فعال‌تر شدن ايران در نظام بين‌الملل خواهد داشت و اين اتفاق از منظر ما، دقيقاً يك عامل بازدارنده قوي در برابر تهديدات بيگانگان خواهد بود.
به عنوان مثال، با احداث و بهره‌برداري از خط لوله صلح، كشورهاي متعددي از جمله پاكستان، هندوستان و چين به منابع گاز ايران وابستگي پيدا مي‌كنند و اين موضوع، آنها را در منافع و پيامدهاي اين پروژه سهيم مي‌كند. همچنين حضور سرمايه‌گذاران خارجي در پروژه‌هاي بزرگ حوزه انرژي ايران از جمله فازهاي مختلف پارس‌جنوبي و بسياري طرح‌هاي ديگر را نيز مي‌توان در همين خصوص ارزيابي كرد.
در واقع از منظر ما، اشتراك منافع مي‌تواند عامل قدرتمندي براي بازدارندگي محسوب شود كه البته ايجاد اين گونه ارتباطات و شروع همكاري‌هاي اينچنيني، با هماهنگي مسئولان نظام و هدايت دستگاه ديپلماسي و سياست خارجي ما بايد دنبال شود كه الحمدالله با قدرت هم در حال اجراست.